Eugeniusz Lokajski „Brok”

Eugeniusz Lokajski „Brok” (809)

Ppor. Eugeniusz Lokajski „Brok” urodził się 14 grudnia 1908 r. w Warszawie. W wieku 16 lat, wstąpił do klubu sportowego „Warszawianka”, gdzie trenował m.in. bieganie, pływanie i piłkę nożną. W 1928 r. zdał maturę w ewangelickim gimnazjum im. Mikołaja Reja i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Handlowej. W latach 1931-1932 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Po powrocie do Warszawy podjął studia w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego (CIWF), gdzie w 1934 r. został asystentem – instruktorem lekkiej atletyki. W tym czasie podjął także pracę nauczyciela wychowania fizycznego w swoim dawnym gimnazjum. W latach 1934-1937 odniósł wiele sukcesów w zawodach sportowych, m.in.: mistrzostwo Polski w rzucie oszczepem (1934), wicemistrzostwo świata w pięcioboju w Budapeszcie (1935), rekord Polski w rzucie oszczepem – nie pokonany przez 17 lat (1936), udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie (1936), wygrana w rzucie oszczepem podczas trójmeczu lekkoatletycznego Grecja – Polska – Czechosłowacja w Atenach (1937). We wrześniu 1939 r. był dowódcą plutonu w 35 Pułku Piechoty w rejonie Brześcia. Wzięty do niewoli, w październiku 1939 r. przedostał się do Warszawy. Przez pierwsze lata okupacji ukrywał się, pracując jako robotnik w Paprotni pod Warszawą. Później zorganizował pracownię fotograficzną przy ulicy Berezyńskiej na Saskiej Kępie i utrzymywał się głównie z fotografii teatralnej. W 1942 r. otworzył zakład fotograficzny w mieszkaniu matki przy ulicy Łuckiej 2 w Śródmieściu. Prowadził konspiracyjne zajęcia sportowe nad Wisłą pod oficjalnym szyldem „Punkt mycia i kąpieli”. Wykładał także na tajnych kompletach Akademii Wychowania Fizycznego. W tym czasie oficjalnie pracował jako nauczyciel gimnastyki w Prywatnej Szkole Powszechnej im. Mikołaja Reja. Od stycznia 1944 r. zaprzysiężony na  żołnierza Armii Krajowej (AK), zastąpił swojego brata, Józefa, poległego 23 grudnia 1943 r. w starciu z Niemcami. Został dowódcą plutonu w 3 kompanii Praskiej, wchodzącej w skład I Batalionu Rejonu III Rembertów, VII Obwodu Armii Krajowej „Obroża”. W Powstaniu był oficerem łącznikowym kompanii „Koszta”, a od 30 sierpnia jej dowódcą. Został uprawniony „do noszenia i używania aparatu fotograficznego i filmowego”. Lokajski robił zdjęcia głównie w Śródmieściu i wywoływał je w mieszkaniu swojej siostry Zofii Domańskiej, która przechowała negatywy. 21 lub 22 sierpnia w kinie „Palladium” pokazany został nakręcony przez niego film ze szturmu na budynek PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej). 25 września, wobec zbliżającej się kapitulacji powstania, został oddelegowany do Komendy Głównej AK, w celu wykonania zdjęć do fałszywych dokumentów, które miały umożliwić powstańcom opuszczenie miasta z ludnością cywilną. Tego dnia zginął pod gruzami zbombardowanej kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 129, gdzie znajdował się sklep fotograficzny.

Na swoich zdjęciach Lokajski zdołał uchwycić chyba wszystkie ważniejsze aspekty Powstania w Warszawie: walkę powstańców i codzienność ludności cywilnej, barykady i szpitale polowe, powstańczy ślub i pogrzeby ofiar bombardowań niemieckich. Jako pełniący jednocześnie funkcję dowódcy plutonu w kompanii „Koszta”, przedstawiał głównie postacie kolegów z oddziału oraz akcje, w których brali udział. Aparatem firmy Leica, zdobytym w pierwszych dniach walki, dokumentował ulice Śródmieścia Północnego – od Królewskiej po plac Napoleona, od Tamki po Bagno. Największą grupę zdjęć stanowi cykl z 20 sierpnia, przedstawiający zdobycie budynku PAST-y, ważnego punktu niemieckiego oporu. Jego zdjęcia często pojawiały się w powojennych publikacjach. Był autorem najbardziej rozpoznawanych portretów powstańców, łączniczek i sanitariuszek.

Posiadasz jakiekolwiek dane lub materiały o mieszkańcach stolicy, którzy zginęli lub zaginęli w trakcie Powstania Warszawskiego? Chcesz poprawić biogram lub dodać nowe informacje o ofiarach cywilnych? Zaproponuj zmiany w formularzu. Wszystkie uwagi będą weryfikowanie przez grono historyków Muzeum Powstania Warszawskiego i po weryfikacji uzupełniane w bazie

Pomóż uzupełnić bazę ofiar cywilnych