Pseudonim:
"Dewajtis"
Data urodzenia:
1929-04-16
Data śmierci:
2016-04-04
Funkcja:
łączniczka
Stopień:
strzelec
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Feliks - Julia z domu Gradowska
Wykształcenie do 1944 r.:
Od 1942 r. uczennica Miejskiego Gimnazjum Żeńskiego im. Jana Kochanowskiego w Warszawie, podczas okupacji szkołę przemianowano na II Miejskie Żeńskie Gimnazjum Krawiecko-Bieliźniarskie. Od roku szkolnego 1943/44 uczęszczała wraz z innymi żołnierzami "Agatu" na tajne komplety organizowane przez dowództwo oddziału w porozumieniu z dyrekcją przedwojennego Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Prusa przy ul. Jasnej 10.
Udział w konspiracji 1939-1944:
Od lutego 1943 r. harcerka Szarych Szeregów, wprowadzona przez Helenę Jarome do 58. Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerzy. Przeszła przeszkolenie wojskowe. W sierpniu tego roku przekazana wraz z częścią dziewcząt do nowo utworzonego oddziału do zadań specjalnych "Agat" (późniejsze kryptonimy: "Pegaz" - "Parasol"). Jako łączniczka przydzielona do II plutonu (późniejsza 2. kompania). W mieszkaniu jej rodziców przy ul. Mokotowskiej znajdowała się skrytka podłogowa II plutonu. Po przeprowadzce na ul. Kaliską w nowym mieszkaniu funkcjonowało biuro II plutonu. Przydzielona do komórki wywiadowczej chor. "Rayskiego (Aleksander Kunicki), uczestniczyła w przygotowaniach (rozpoznanie) i wykonaniu (sygnalizacja) następujących akcji bojowych: "Weffels" (1.10.1943), "Frühwirth" (25.10.1943), "Braun" (13.12.1943), "Kutschera" (1.02.1944), "Stamm" (6.05.1944), "Koppe" (11.07.1944 - w Krakowie).
Akcja Kutschera:
O godzinie 9:06 "Kama" przełożeniem jasnej peleryny zasygnalizowała wyjście Kutschery z domu przy al. Róż 2. "Kama" przeszła Aleje przed maską jadącego wozu i skierowała na północ, w kierunku ul. Szopena. Jej sygnał podjęła "Dewajtis". Ona również przeszła na nieparzystą stronę al. Ujazdowskich i weszła w ul. Szopena oddalając się z rejonu akcji. Był to znak dla "Hanki", która stojąc obok "Lota" ustnie przekazała mu rozpoznanie samochodu Kutschery. "Lot" stojący na rogu Alei i Piusa XI - w miejscu widocznym przez wszystkich uczestników, zdjął kapelusz, co było znakiem dla reszty oddziału, aby udali się z miejsc koncentracji na swoje pozycje bojowe.
Adres przed Powstaniem Warszawskim:
Warszawa ul. Górnośląska
Oddział:
Armia Krajowa - zgrupowanie "Radosław" - batalion "Parasol" - 2. kompania - II pluton. Na początku sierpnia 1944 r. przeniesiona do sztabu zgrupowania jako jedna z łączniczek ppłk. "Radosława" (Jan Mazurkiewicz).
Szlak bojowy:
Wola - Stare Miasto - kanały - Śródmieście - Górny Czerniaków
Losy po Powstaniu:
Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną.
Losy po wojnie:
Po wojnie ukończyła liceum i podjęła studia muzykologiczne na Uniwersytecie Warszawskim ( dyplom i tytuł magistra otrzymała w 1957 r.) Nie ujawniła działalności konspiracyjnej w Armii Krajowej i swego udziału w Powstaniu Warszawskim, co uchroniło ją przed represjami ze strony władz komunistycznych. W 1966 r., na podstawie rozprawy "Poematy symfoniczne Mieczysława Karłowicza" uzyskała stopień naukowy doktora, nadany przez Instytut Sztuki PAN w Warszawie. Następnie była pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Warszawskim, a w latach 1970-89 w Katedrze Historii i Teorii Muzyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, pełniąc m.in. funkcję kierownika tej Katedry. W latach 1973-83 była wykładowcą krakowskiej Akademii Muzycznej, a od 1971 do 2012 r. pełniła funkcję redaktora naczelnego "Encyklopedii Muzycznej PWM". W 1977 roku przeprowadziła się na Podhale i zamieszkała w Jurgowie.
Odznaczenia:
Krzyż Walecznych, Krzyż Virtuti Militari V klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Miejsce pochówku:
Cmentarz Wolski w Warszawie.
Archiwum Historii Mówionej:
Posiadasz jakiekolwiek dane lub materiały o mieszkańcach stolicy, którzy zginęli lub zaginęli w trakcie Powstania Warszawskiego? Chcesz poprawić biogram lub dodać nowe informacje o ofiarach cywilnych? Zaproponuj zmiany w formularzu. Wszystkie uwagi będą weryfikowanie przez grono historyków Muzeum Powstania Warszawskiego i po weryfikacji uzupełniane w bazie.

Pomóż uzupełnić bazę biogramów

Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" Fot. AR MPW

Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" Fot. AR MPW

Tablica w Alejach Ujazdowskich w Warszawie, upamiętniająca udział "Dewajtis" w akcji bojowej "Kutschera". Fot. wikipedia

Tablica w Alejach Ujazdowskich w Warszawie, upamiętniająca udział "Dewajtis" w akcji bojowej "Kutschera". Fot. wikipedia

Plan sytuacyjny Akcji "Kutschera"

Plan sytuacyjny Akcji "Kutschera"

"Dewajtis" i „Miła” (Teresa Lewtak-Stattler z d. Szuch). Zdjęcie ze zbiorów p. Bogny Lewtak-Baczyńskiej.

"Dewajtis" i „Miła” (Teresa Lewtak-Stattler z d. Szuch). Zdjęcie ze zbiorów p. Bogny Lewtak-Baczyńskiej.

Teresa Lewtak-Stattler z Elą Dziębowską "Dewajtis" w jej domu w Jurgowie. Zdjęcie ze zbiorów p. Bogny Lewtak- Baczyńskiej.

Teresa Lewtak-Stattler z Elą Dziębowską "Dewajtis" w jej domu w Jurgowie. Zdjęcie ze zbiorów p. Bogny Lewtak- Baczyńskiej.

Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" podczas nagrania wspomnień dla Archiwum Historii Mówionej MPW w 2007 roku. Fot. AHM

Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" podczas nagrania wspomnień dla Archiwum Historii Mówionej MPW w 2007 roku. Fot. AHM

Cmentarz Wolski w Warszawie. Fot. udostępnił p. Maciej Białecki, Prezes Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944

Cmentarz Wolski w Warszawie. Fot. udostępnił p. Maciej Białecki, Prezes Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944

Nasz newsletter