Halina Maria Kurowska

"Szreniawa"

komendantka łączniczek

podporucznik (29.09.1944)

43 / 46

Chełmża

Bolesław - Zofia z domu Politowicz

Gertruda Schulz, Helena Gara

"Kryształ", "Sabina", "Szreniawa"

Po ukończeniu szkoły powszechnej w Chełmży, przez rok kształciła się w szkole średniej ss. urszulanek w Belgii. Po powrocie do Polski, w 1936 r. ukończyła Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Toruniu. W latach 1933-1936 należała do Przysposobienia Wojskowego Kobiet w hufcu szkolnym nr 2. Pracę nauczycielki kontraktowej rozpoczęła w Szkole Powszechnej w Grzywnie (pow. toruński), a następnie w Szkole Powszechnej nr 10 (po wojnie nr 2) w Chełmży, gdzie pracowała do wybuchu wojny. Podczas pracy w szkole ukończyła kurs instruktorki PWK. Kierownikiem tej szkoły był Józef Gierszewski. Poprzez ojca i J. Gierszewskiego znalazła się w kręgu działaczy Tajnej Organizacji Konspiracyjnej "Grunwald", w której w czerwcu 1939 r. została zaprzysiężona. Wraz z ojcem, przeszkolonym w działaniach dywersyjnych, uczestniczyła w magazynowaniu i ukrywaniu broni, amunicji oraz materiałów wybuchowych, które przygotowywano na wypadek wybuchu wojny z Niemcami.

Po zakończeniu działań wojennych 1939 r. nadal mieszkała w Chełmży, skąd w 1942 r. została wysiedlona wraz z rodziną i zatrzymała się w Karsinie (pow. chojnicki), gdzie ponownie zetknęła się z Józefem Gierszewskim, wówczas współorganizatorem i Komendantem Naczelnym Tajnej Organizacji Wojskowej "Gryf Pomorski". W lutym 1942 r. wstąpiła do tej organizacji i złożyła przysięgę przed mjr. "Rysiem" (J. Gierszewski) i "Jurem" (Józef Dambek), wiceprezesem Rady Naczelnej "Gryfa Pomorskiego". W organizacji została łączniczką Komendy Naczelnej. Dzięki jej zaangażowaniu powstała sprawna sieć łączności pomiędzy Komendą a placówkami "Gryfa" w terenie. W lipcu 1942 r. stanęła na czele Pomocniczej Służby Kobiet "Przedświt" - pionu kobiecego "Gryfa Pomorskiego". W "Przedświcie" działała pod pseudonimem "Kryształ", posługując się fałszywymi dokumentami na nazwisko Gertrudy Schulz. W tym okresie ukrywała się w leśniczówce Alojzego Stawskiego w Somoninie, a najdłużej w bunkrze "Gryfa" zbudowanym w leśniczówce J. Przytarskiego w Gostomiu koło Kościerzyny, gdzie mieściła się siedziba Komendy Naczelnej. Do jej licznych obowiązków należało także prowadzenie kancelarii mjr. "Rysia". Jako członek jego sztabu była świadkiem sporów kompetencyjnym pomiędzy "Jurem" wiceprezesem RN, a mjr. "Rysiem" dotyczących m.in. zasad pracy konspiracyjnej i scaleniu "Gryfa Pomorskiego" z Armią Krajową, do czego dążył mjr. "Ryś". Chodziło również o akta osobowe i spisy członków "Gryfa" sporządzane i przechowywane przez "Jura", co mjr. "Ryś" uważał za postępowanie wysoce niebezpieczne i przeczące elementarnym zasadom konspiracji. Tego samego zdania był ks. płk. "Rawycz" (Józef Wrycza) prezes RN "Gryfa", który polecił "Jurowi" zniszczenie przechowywanej dokumentacji. "Jur" był jednak zdania, że akta mają charakter archiwalny i w przyszłości będą ważnym źródłem wiedzy dla historyków, wobec czego polecenia nie wykonał. Wiosną 1943 r. Halina na wniosek "Jura" została zdjęta ze stanowiska komendantki "Przedświtu", zaś mjr. "Ryś" został skazany przez niego bezpodstawnie na śmierć, za rzekomą "zdradę organizacji", i 20 czerwca 1943 r. skrytobójczo zamordowany w bunkrze leśniczówki Dywan koło Kościerzyny. Halina poczuła się tą sytuacją zagrożona, w tym czasie poszukiwana także przez Gestapo, zdecydowała się na wyjazd z Pomorza do Warszawy, gdzie dotarła dzięki dokumentom dostarczonym jej przez oficera NSZ z Torunia, Witolda Starczewskiego. Do stolicy przybyła na początku lipca 1943 r. i skontaktowała się z przyjaciółmi swojego brata Bożysława - Włodzimierzem Wnukiem i Witoldem Grottem, którzy w tym czasie byli członkami Organizacji Ziem Zachodnich "Ojczyzna", podporządkowanej Delegaturze Rządu RP na Kraj. Dzięki nim uzyskała mieszkanie, pracę i fałszywe dokumenty na nazwisko Helena Gara. W "Ojczyźnie" działała pod pseudonimem "Sabina" i była łączniczką jej przewodniczącego - "Sławka" (Jan Jacek Nikisch). Oficjalnie pracowała w wytwórni pantofli, równocześnie studiując na Wydziale Oświaty i Bibliotekarstwa Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Służbę w "Ojczyźnie" pełniła do wybuchu Powstania Warszawskiego.

Armia Krajowa - I Obwód "Radwan" - Podobwód "Sławbor" - batalion "Iwo" - poczet dowódcy - łączniczka, następnie komendantka łączniczek.

Śródmieście Południe. Nie mając przydziału bojowego przed godziną "W", 1 sierpnia 1944 r. po wybuchu walk zgłosiła się do punktu werbunkowego przy ul. Marszałkowskiej 74. Początkowo pełniła funkcję łączniczki w dowództwie batalionu, równocześnie w referacie łączności WSK 1. Rejonu I Obwodu Okręgu Warszawskiego AK, potem komendantki łączniczek batalionu "Iwo".

Awansowana do stopnia podporucznika 29 września 1944 r.

Po kapitulacji wyszła do niewoli pod fałszywym nazwiskiem jako Helena Gara - od października 1944 r. jeniec Stalagu X B Sandbostel, po ujawnieniu stopnia oficerskiego przeniesiona do Oflagu IX C Molsdorf. W grupie kobiet-oficerów ewakuowana do Blankenheim, gdzie 25 kwietnia 1945 r. została wyzwolona przez pododdziały 3. Armii USA dowodzonej przez gen. Pattona.

224089

Po wyzwoleniu przewieziona z grupą byłych jeńców do fabryki metalurgicznej w Burgu. Tam odnalazł ją brat Krzesław, do niedawna jeniec Oflagu VII A Murnau, nadal tam przebywający. Zabrał ją do siebie, gdyż obóz ten stał się ośrodkiem polskości na terenie okupowanych Niemiec. Tam 12 września 1945 r. zawarła związek małżeński z ppor. Jerzym Szczęsnym Juniszewskim, jeńcem z września 1939 r. (Oflag VII A Murnau), który po zakończeniu wojny pełnił funkcję oficera łącznikowego PSZ w Innsbrucku w Austrii. Halina towarzyszyła mężowi, i tam w 1946 r. urodził się ich syn Jacek Piotr. W tym roku powrócili do Polski i zamieszkali w Mieroszowie koło Wałbrzycha. Jerzy Juniszewski podjął pracę w roszarni lnu, gdzie został dyrektorem. W Mieroszowie przyszły na świat kolejne dzieci: Maciej Szczęsny (1948) i Małgorzata Zofia (1950). W 1951 r. Halina zamieszkała w Legnicy, gdzie podjęła pracę sekretarza Wydziału Cywilnego w Sądzie Powiatowym. W 1957 r. powróciła do pracy nauczycielskiej - jako katechetka w Szkole Podstawowej nr 10, a następnie do sierpnia 1961 r., jako wychowawczyni w internacie Technikum Spożywczego. Po dwóch latach pracy w niepełnym wymiarze godzin przeszła na rentę, a po roku na emeryturę.

Medal Wojska (trzykrotnie, Londyn, 15.08.1948), Krzyż Armii Krajowej (Londyn 10.11.1983), Krzyż Partyzancki (Warszawa, 30.07.1975).

Gdańsk, pochowana w Legnicy.

Halina Juniszewska