Powstańcze Biogramy - Zdzisław Jeziorański

Powstańcze biogramy

Edytuj ten biogram

Pseudonim:

"Jan Nowak"

Data urodzenia:

1914-10-02

Data śmierci:

2005-01-20

Funkcja:

kurier KG AK

Stopień:

podporucznik rezerwy artylerii

Miejsce urodzenia:

Berlin

Imiona rodziców:

Wacław - Elżbieta

Wykształcenie (w tym wojskowe):

Uczęszczał do IV Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Po ukończeniu studiów ekonomicznych w 1936 roku był starszym asystentem w katedrze ekonomiki Uniwersytetu w Poznaniu. Ukończył 29 czerwca 1937 r. Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Marcina Kątskiego we Włodzimierzu Wołyńskim i został skierowany do odbycia dalszej służby wojskowej w 2. Dywizjonie Artylerii Konnej im. Józefa Sowińskiego.

Udział w wojnie obronnej 1939 r.:

We wrześniu 1939 r. walczył jako bombardier podchorąży artylerii 2. Dywizjonu Artylerii Konnej im. Józefa Sowińskiego, z którym przeszedł cały jego szlak bojowy. Na Wołyniu wzięty przez Niemców do niewoli, z której zdołał uciec (z pociągu uciekał w grupie z Józefem Cyrankiewiczem - późniejszym premierem komunistycznego rządów PRL)

Nazwiska konspiracyjne:

Jan Zych, Jan Nowak

Pseudonimy:

"J. Zych", "Jan Zych", "Zych", "Janek", "Jan Nowak"

Udział w konspiracji 1939-1944:

Od 1941 r. związany z Biurem Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej, uczestniczył w "akcji N" - podziemne wydawnictwa w języku niemieckim skierowane do żołnierzy Wehrmachtu i urzędników administracji okupacyjnej, których celem było obniżenie morale Niemców przebywających na terenie Generalnej Guberni. W latach 1943-1945 był kurierem i emisariuszem Naczelnego Wodza i Komendanta Głównego Armii Krajowej, odbył 5 wypraw do Sztokholmu i Londynu. W czasie okupacji posługiwał się dokumentami na nazwisko "Jan Nowak", z fałszywą datą i miejscem urodzenia: "15 maja 1913 r., Warszawa". Pod koniec lipca 1944 ostatni raz podczas okupacji niemieckiej przedostał się do stolicy. Wziął udział w jednej z ostatnich odpraw Komendy Głównej Armii Krajowej przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu walki o Warszawę. W trakcie 2-godzinnej rozmowy z gen. "Borem" Komorowskim ostrzegał, że ewentualne powstanie rozpoczęte w Warszawie, wg zachodnich aliantów postrzegane będzie jak "burza w szklance wody", a Armia Krajowa nie może liczyć na ich pomoc...

Oddział:

W czasie Powstania Warszawskiego w szeregach VI Oddziału (BiP) Komendy Głównej Armii Krajowej. Współpracownik radiostacji powstańczej "Błyskawica", dla której redagował komunikaty omawiające sytuację na frontach europejskich.

Szlak bojowy:

Śródmieście Północ

Rodzina biorąca udział w Powstaniu Warszawskim:

7 września 1944 roku wziął ślub z łączniczką Jadwigą Wolską ps. „Greta”. Siostra Jadwigi - Barbara Wolska ps. „Jula”(1915-1944) poległa 17 sierpnia1944 r., na rogu ulic Lwowskiej i Koszykowej od kuli niemieckiego snajpera, tzw. "gołębiarza".

Losy po Powstaniu:

Na rozkaz Naczelnego Wodza, gen. "Bora" Komorowskiego, dzień przed kapitulacją Warszawskiego Korpusu Armii Krajowej wyszedł z miasta z ludnością cywilną i przedostał się do Londynu, wywożąc setki dokumentów i zdjęć.

Losy po wojnie:

Po zakończeniu wojny zdecydował się na pozostanie w Wielkiej Brytanii. Jego konspiracyjny pseudonim stał się częścią nazwiska. W Londynie od 1948 r. do 1952 r. pracował w Sekcji Polskiej Radia BBC, a następnie w Radiu Wolna Europa, gdzie 3 maja 1952 roku poprowadził pierwszą audycję w języku polskim. Monachijskim radiem kierował do 1976. Następnie zamieszkał w USA; tam aktywnie włączył się w życie Polonii; zaangażował się w pomoc dla polskiej opozycji demokratycznej i "Solidarności", był członkiem Kongresu Polonii Amerykańskiej i jednym z jej dyrektorów oraz doradcą Rady do Spraw Bezpieczeństwa Narodowego USA. W latach 90. prowadził lobbing na rzecz wejścia Polski do NATO. Dzień ratyfikacji rozszerzenia Sojuszu nazwał "najważniejszym dniem w jego życiu". Po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski w sierpniu 1989 r. Na stałe powrócił do kraju 21 lipca 2002 roku. Aktywnie włączył się w życie kraju - komentował wydarzenia polityczne (m.in. cykl w TVP "Polska z oddali"), zaangażował się w przyjęcie Polski do Unii Europejskiej, a także rozwijanie kontaktów z naszymi wschodnimi sąsiadami.

Odznaczenia:

Order Orła Białego, Krzyż Srebrny (V klasy) Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej, Order Polonia Restituta, Medal Wolności (USA), Krzyż Kawalerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa).

Miejsce śmierci:

Warszawa

Miejsce pochówku:

Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Źródła:

MPW-baza uczestników PW, MPW-zbiory: P/4675, dar Fundacji Jana Nowaka - Jeziorańskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC). Fotografia portretowa ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/3029, zbiór Stanisława Kopfa ps. "Malarz", skany MPW-IS/766-MPW-IS/786

Nasz newsletter

Zdzisław Antoni Jeziorański

Pomóż uzupełnić bazę biogramów