Danuta Szaflarska

"Młynarzówna"

łączniczka

Kosarzyska, powiat nowosądecki

W latach 30. rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie, jednak ze względu na ciężką chorobę musiała przerwać naukę. Za namową bliskich przeniosła się do stolicy, gdzie w 1939 r. ukończyła słynny Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej (PIST) Aleksandra Zelwerowicza. Zaraz po studiach rozpoczęła karierę artystyczną w Teatrze na Pohulance (1939 -1941) w Wilnie. W ciągu dwóch lat zagrała około dwudziestu ról w sztukach o bardzo urozmaiconym charakterze - od klasyki po obyczajowe komedie. Jej debiutem (14.09.1939) była rola Pernette w farsie "Szczęśliwe dni" Claude'a Pugeta. Potem, jak sama twierdzi, zmieniała role w zależności od wieku. Grała zazwyczaj kobiety z "krwi i kości", pełne życia, energii, emanujące kobiecością. Znakomicie czuła się zarówno w kostiumie z epoki, jak i w rolach współczesnych. Po agresji niemieckiej na ZSRR w 1941 r. powróciła z Wilna do Warszawy.

Danuta Nowak.

Po przyjeździe do stolicy nie podjęła pracy w jawnych teatrach - kontrolowanych przez Niemców. W 1942 r. związała się z Teatrem Podziemnym Delegatury Rządu RP na Kraj. Placówką kierowali Leon Schiller i Edmund Wierciński. Próby odbywały się w wielu domach prywatnych, m.in. w mieszkaniu Teresy Roszkowskiej na Saskiej Kępie. Następnie weszła w skład Teatru Frontowego (1943), utworzonego pod auspicjami Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Armii Krajowej. Teatrem kierował "Albin" - Józef Wyszomirski, szef Referatu Teatralnego BIP, a oprócz Danuty Szaflarskiej zespół aktorski tworzyli: Tadeusz Cygler, Andrzej Łapicki, Tadeusz Fijewski, Jan Ciecierski i inni. Próby Teatru Frontowego odbywały się m.in. w lokalu szkoły przy ul. Zielnej. W latach okupacji teatry opracowały kilka premier, wystawianych na kilkudziesięciu tajnych spektaklach. W połowie lipca 1944 r. wraz z Teatrem Frontowym została wysłana w okolice Lubartowa, gdzie walczyły oddziały 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK dowodzone przez mjr. dypl. "Żegotę" (Tadeusz Sztumberk-Rychter), jednak aktorzy, mający występować dla partyzantów, nie zdołali do nich dotrzeć ze względu na ciężkie walki, które w tym czasie toczyła dywizja. 28 lipca 1944 r. artyści powrócili do Warszawy.

Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział VI BiP (Biuro Informacji i Propagandy) - łączniczka (adiutantka) Jana Ciecierskiego ps. "Rosień".

Śródmieście Południe (rejon ul. Poznańskiej - Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej ul. Koszykowa - Mokotowska) - Śródmieście Północ. Wybuch Powstania zastał ją z roczną córeczką, matką i mężem, Janem Ekierem w mieszkaniu znajomych przy ul. Polnej 36. Pierwszej nocy uczestniczyła w budowaniu barykady. Następnego dnia teren ten zajęli Niemcy. Szaflarska z rodziną zdołała uciec z piwnicy przy Polnej i przez Jaworzyńską, Marszałkowską, dotarła do skrzyżowania Wilczej i Poznańskiej, gdzie dzięki napotkanemu znajomemu znalazła dla siebie i bliskich tymczasowe lokum. 15 sierpnia 1944 r. zgłosiła się do biura BIP na ul. Mokotowskiej. Uczestniczyła w organizowaniu koncertów BiP dla powstańców i ludności cywilnej. W koncertach tych występowali m.in. Mira Zimińska, Mieczysław Fogg, skrzypaczka Irena Dubiska oraz Irena Kwiatkowska.

Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Przez obóz przejściowy w Pruszkowie (Dulag 121) trafiła do Krakowa, w którym doczekała zakończenia wojny.

Przez pierwszy powojenny sezon (1945/1946) występowała w Starym Teatrze w Krakowie, a następnie w Łodzi w Teatrze Kameralnym (1946-1949). W 1949 roku, po likwidacji Teatru Kameralnego, wraz z zespołem Erwina Axera przeniosła się do Warszawy. Do 1957 roku występowała w Teatrze Współczesnym, potem w Narodowym (1954-1966). Od 1966 r. do emerytury, na którą "oficjalnie przeszła" w roku 1985 występowała w Teatrze Dramatycznym. Potem, gościnnie, przez wiele lat grała na scenach prawie wszystkich warszawskich teatrów. Podkreślane niemal w każdej recenzji poczucie humoru, naturalność i bezpretensjonalność predestynowały aktorkę do grania ról komediowych, bądź groteskowych. W "Wieczorze Trzech Króli" Williama Szekspira (1960) zagrała służącą Marię, prostą dziewczynę z ludu. Potem była Eweliną Dally w "Pani Dally ma kochanka" Williama Hanley'a (1966), Cleą w "Czarnej komedii" Petera Shaffera (1969), Podstoliną w "Zemście" Aleksandra Fredry (1975), Ochmistrzynią Marceliną w "Weselu Figara" Pierre'a Beaumarchais (1983), Betty Dumoulin w "Czarującym łajdaku" Pierre'a Chesnota (1985) czy w Delią w "Farsie na trzy sypialnie" Alana Ayckbourna (1988). Bardzo przejmująco potrafiła zagrać także role dramatyczne czy wręcz tragiczne, takie jak walcząca o swoje szczęście Żaneta Dylska w "Wilkach w nocy" Tadeusza Rittnera (1962), zdeterminowana Ruth w "Niemcach" Leona Kruczkowskiego (1949 i 1954) czy Kitti w "Domku z kart" Emila Zegadłowicza (1953). Teatr nie do końca wykorzystał jej "dramatyczne" emploi. Przez wiele lat nie zaoferowano jej roli, w której mogłaby zaprezentować całą skalę swojego aktorstwa. Ta rola "zdarzyła się" dopiero w 1988 roku, kiedy w Teatrze Powszechnym w Warszawie zagrała znakomicie Starszą Kobietę w "Godzinie kota" Pera Olova Enquista. Danuta Szaflarska została pierwszą gwiazdą polskiego filmu. Na ekranie debiutowała razem z powojennym kinem w "Zakazanych piosenkach" Leonarda Buczkowskiego (1946) mając za partnera Jerzego Duszyńskiego. Popularność, jaką przyniósł ten film, podwoiła rola Krystyny Tokarskiej w "Skarbie" tego samego autora (1948). Potem jednak kino jakby zapomniało o pięknej aktorce. Jej aparycja nie bardzo pasowała do siermiężnej rzeczywistości lat 1950. Po roli Podstoliny w filmowej wersji "Zemsty" Antoniego Bohdziewicza i Józefa Korzeniowskiego (1956) grała głównie niewielkie, epizodyczne postaci: włoską cyrkówkę w "Dziś w nocy umrze miasto" Jana Rybkowskiego (1961), Matkę w "Ludziach z pociągu" Kazimierza Kutza (1961), Stanisławę - kobietę spragnioną miłości w "Głosie z tamtego świata" (1962). Dopiero koniec lat siedemdziesiątych przynosi ciekawsze propozycje filmowe: Misiewiczową w telewizyjnej wersji "Lalki" Ryszarda Bera (1977), a następnie niezwykłą rolę Babci Misi w "Dolinie Issy" Tadeusza Konwickiego (1982) i Babci w serialu TV w reż. Edwarda Dziewońskiego "Pięć dni z życia emeryta" (1984). W 1993 roku zagrała bardzo ważną dla siebie rolę Doktorowej w filmie Filipa Zylbera "Pożegnanie z Marią". Ciekawą postacią była również Siostra Feliksa w filmie Jerzego Łukaszewicza "Faustyna" (1994). Łącznie w latach 1946-2012 zagrała w 51 filmach kinowych i telewizyjnych. Równocześnie od 1955 r. związana z Teatrem Telewizji, na którego scenie pojawiła się w 56 spektaklach. Za swoje dokonania sceniczne była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana.

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1978), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury, za osiągnięcia w pracy artystycznej" (3.05.2005).