Data urodzenia:
1909-02-26
Funkcja:
szefowa kancelarii batalionu
Stopień:
kapitan czasu wojny
Pseudonimy:
"Miłasza", "Marcysia", "Maniuta"
Miejsce urodzenia:
Rostow nad Donem (Rosja)
Imiona rodziców:
Władysław - Maria z domu Krukowska
Nazwisko panieńskie:
Emilia Izdebska
Nazwisko po mężu:
Malessa - żona Stanisława Malessy do 1937 r.
Wykształcenie i praca zawodowa do 1939 r.:
Szkołę średnią ukończyła w Dubnie. Po śmierci ojca pracowała w Głównym Urzędzie Statystycznym w Warszawie. Następnie wyjechała do Gdyni, gdzie wyszła za ekonomistę, Stanisława Malessę. Od 1937 r., po rozwodzie, ponownie mieszkała i pracowała w Warszawie.
Udział w wojnie obronnej 1939:
We wrześniu 1939 r. zgłosiła się ochotniczo do wojskowej służby pomocniczej, którą pełniła jako kierowca przy dowództwie 9. Pułku Ułanów Małopolskich. Tam też poznała dowódcę pułku - ppłk. Klemensa Rudnickiego.
Udział w konspiracji 1939-1944:
W konspiracji od października 1939 r. - wprowadzona przez ppłk. K. Rudnickiego do Służby Zwycięstwu Polski. Od połowy października organizowała i kierowała Wydziałem Łączności Zagranicznej w Oddziale V Sztabu Komendy Głównej SZP - ZWZ - AK. Zadaniem jej Wydziału było utrzymywanie łączności pocztowo-kurierskiej pomiędzy krajem, Sztabem Naczelnego Wodza, oraz ośrodkami polskimi na Węgrzech, w Rumunii, Szwajcarii i we Francji. Należał do niej również nadzór nad punktami tras kurierskich, prowadzących na południe, przez Węgry, Jugosławię, Włochy, Niemcy, Francję, Szwajcarię, Hiszpanię i Portugalię. W latach 1940-1944 podlegało jej ponad stu kurierów i ludzi z personelu pomocniczego. Przydział w lipcu 1944 r. - Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział V (Dowodzenie i Łączność) - Dział Łączności Zagranicznej ("Zenobia", "Łza", "Załoga", "Zagroda").
Oddział:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział V - II rzut, następnie I Obwód "Radwan" (Śródmieście) - I batalion szturmowy "Rum" - poczet dowódcy, szefowa kancelarii batalionu.
Szlak bojowy:
Śródmieście Północ
Losy po Powstaniu:
Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Przez obóz przejściowy w Pruszkowie (Dulag 121) trafiła do Krakowa, gdzie powróciła do działalności konspiracyjnej w odtwarzanej Komendzie Głównej AK. Po rozwiązaniu Armii Krajowej (18.01.1945) weszła w skład Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, gdzie nadal zajmowała się łącznością z zagranicą, następnie weszła w skład I Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN).
Losy po wojnie:
16 października 1945 r. zgłosiła chęć zakończenia działalności konspiracyjnej (na co uzyskała zgodę przełożonych). Przekazanie obowiązków służbowych miało nastąpić 5 listopada 1945 r. Podjęła pracę w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W nocy z 30 na 31 października 1945 r. została aresztowana w Warszawie przez UB. 10 listopada 1945 r., po uzyskaniu od naczelnika IV Samodzielnego Wydziału MBP kpt. Jacka Różańskiego (prawdziwe nazwisko Józef Goldberg) deklaracji o nierepresjonowaniu podległych jej konspiratorów oraz po kontakcie z aresztowanym 5 listopada prezesem I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN płk Janem Rzepeckim, zdecydowała się na ujawnienie resortowi wszystkich swoich ludzi. Sądzona w procesie I Zarządu Głównego WiN w Warszawie i skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie 3 lutego 1947 r. na 2 lata więzienia. Ułaskawiona przez prezydenta RP Bolesława Bieruta i zwolniona z więzienia 5 lutego 1947 r. Wobec złamania przez MBP zawartych wcześniej umów podejmowała liczne próby uwolnienia aresztowanych przez resort konspiratorów (w tym m.in. głodówkę w kwietniu 1949 r.). W liście do Różańskiego pisała wówczas:
"Po wyczerpaniu na przestrzeni trzech i pół lat wszystkich środków dla uzyskania zwolnienia pozostałych ujawnionych, donoszę Panu Pułkownikowi, że od 9 kwietnia podjęłam głodówkę, jako ostatni z mojej strony akt protestu przeciwko niedotrzymaniu umowy dotyczącej akcji ujawniania WiN i grupy Liceum. Mając za sobą wypełnienie wszystkich obowiązków wobec mego kraju w okresie okupacji oraz w pierwszym okresie niepodległości przez dokonanie aktu ujawniania, mam niewątpliwie prawo oczekiwać od władz bezpieczeństwa, a w szczególności od Pana Pułkownika, jako głównego inicjatora akcji ujawniania, decyzji, która zapobiegnie mojej śmierci i dalszemu więzieniu lojalnie ujawnionych wobec państwa ludzi".
Odznaczenia:
Krzyż Virtuti Militari V klasy
Okoliczności śmierci:
Po wyjściu z więzienia została odrzucona i zbojkotowana przez środowisko byłych żołnierzy i oficerów AK - WiN. W związku z bezskutecznością swoich starań, oraz świadomością roli, którą bezwiednie odegrała przy ujawnieniu współpracowników z WiN, odebrała sobie życie. Pochowana na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie. 19 września 2005 r., staraniem swoich podkomendnych, po uroczystej mszy świętej w Katedrze Polowej WP przeniesiona do Panteonu Żołnierzy Polski Walczącej na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Informacje dodatkowe:
19.03.2007 r. Scena Faktu Teatru TVP wyemitowała spektakl "Spawa honoru", (scen. Krzysztof Zaleski, Paweł Wieczorkiewicz, reż. Krzysztof Zaleski), w którym pokazano powojenne losy kpt. "Marcysi".
Źródła:
T. Zarzycki, Pierwszy i ostatni dzień, Veritas Fundation Publication Centre, Londyn, 1974; Łączność, Sabotaż, Dywersja. Kobiety w Armii Krajowej, praca zbiorowa, Zarząd Główny Koła Armii Krajowej, Londyn 1985.; "Przywrócona pamięci po latach - Emilia Malessa "Marcysia" w: "Kombatant" nr. 3 (194) Marzec 2007, s. 2-3
Publikacje:
Maria Weber „Emilia Malessa „Marcysia” 1909-1949” Oficyna Wydawnicza "Rytm"; Józefa Marciniak: „W służbie Ojczyzny z ”Marcysią„ w ”Zagrodzie"
