Pseudonim:
"Leśnik"
Data urodzenia:
1889-01-05
Data śmierci:
1950-03-28
Funkcja:
dowódca zgrupowania
Stopień:
Oficer zawodowy Wojska Polskiego:
  • kapitan /1.05.1920/
  • major /1.06.1922/
  • podpułkownik /1.01.1930/
  • pułkownik /18.08.1944/
Miejsce urodzenia:
Słupca
Imiona rodziców:
Antoni - Maria z domu Dębicka
Nazwisko konspiracyjne:
Jan Kochanowski, Jan Tiliński, Jan Szreniawa.
Wykształcenie :
Absolwent Wydziału Fizyczno - Matematycznego Uniwersytetu w Petersburgu, który ukończył w 1912 roku.
I wojna światowa :
Podczas I wojny światowej Jan Szypowski walczył w szeregach Armii Rosyjskiej. W randze porucznika dowodził baterią forteczną w twierdzy Osowiec, gdzie uległ zatruciu gazami bojowymi. Po powrocie do zdrowia został instruktorem w Szkole Chorążych Artylerii w Moskwie.
Okres międzywojenny - przebieg służby wojskowej :
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstępuje do Armii Polskiej i jako specjalista w produkcji amunicji, dostaje przydział do Departamentu Artylerii i Uzbrojenia w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W roku 1923 zostaje wysłany na studia wojskowe do Francji, gdzie uczestniczy w wyższym kursie amunicyjnym w École Centrale de Pyrotechnic w Bourges. Po ukończeniu kursu zostaje wyznaczony odbiorcą sprzętu uzbrojeniowego przydzielonego Polsce przez Francję, w ramach tzw. Misji Zakupów Wojskowych. W roku 1932 zostaje odkomenderowany z Ministerstwa do przemysłu zbrojeniowego, do Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku-Kamiennej jako szef działu pirotechnicznego. W kwietniu 1937 roku otrzymuje stanowisko kierownika powstającej w ramach COP-u Wojskowej Wytwórni Amunicji Nr 3 w Dębie.
Udział w kampanii wrześniowej 1939 r. :
Po wybuchu wojny z pracowników Wojskowej Wytwórni Amunicji organizuje oddział, który początkowo broni zakładu, a następnie - po konieczności wycofania się - 25 września 1939 stacza bój nieopodal Zamościa z napotkaną jednostką Armii Radzieckiej. Wobec przeważającej siły wroga płk Jan Szypowski zarządza rozproszenie oddziału. Wraca do Dęby i ukrywa się w pobliskich lasach, do końca 1939 roku, w leśniczówce hr. Zdzisława Tarnowskiego.
Udział w konspiracji 1939-1944:
Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział IV (Kwatermistrzowski) - Służba Uzbrojenia "Leśnictwo"

Już w listopadzie 1939 roku nawiązuje kontakt z tworzącym się Związkiem Walki Zbrojnej. Od stycznia 1940 r. zostaje mianowany Szefem Służby Uzbrojenia i na tym stanowisku pozostaje przez okres całej okupacji (później jako szef Uzbrojenia Komendy Głównej AK kryptonim "Leśnictwo").

Adres przed Powstaniem Warszawskim:
Warszawa ul. Podolska 12, ul. Chmielna 80
Oddział:
Armia Krajowa - Grupa "Północ" - zgrupowanie "Leśnik" - dowódca.
Szlak bojowy:
Wola - Muranów - Stare Miasto - kanały - Śródmieście Północ

Brał udział w obronie Sądów Grodzkich na Lesznie 53/55 oraz walkach w rejonie ulic: Leszno, Żelazna, Grzybowska, Rymarska, Plac Bankowy, Plac Żelaznej Bramy. Na Muranowie – udział w walkach w rejonie hali autobusowej przy ul. Inflanckiej oraz zajezdni tramwajowej "Muranów" przy ul. Sierakowskiej 8. Tu płk Jan Szypowski własnoręcznie unieruchomił "Goliata" - zdalnie sterowaną minę niemiecką (niem. Leichter Ladungsträger Sd.Kfz.302, 303, Goliath) i opracował instrukcje do jej rozbrajania. Na Starym Mieście – obrona reduty PWPW (Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych) przy ul. Sanguszki 1 oraz udział w walkach na Starym Mieście. Jako ciężko ranny ewakuowany kanałami do Śródmieścia. Ewakuowany kanałami do Śródmieścia. Ze względu na ciężki stan praktycznie przeniesiony przez całą trasę.

Odniesione rany:
Ranny 18.08. 1944 na Muranowie - postrzał w lewą okolicę biodra ze strzaskaniem kości biodrowej. Po raz drugi został ranny w PWPW. Przebywał w szpitalu na ul. Mławskiej 5. W Śródmieściu w PKO przy Świętokrzyskiej na Koszykowej 45 i Szpitalu Maltańskim na ul. Śniadeckich 17
Rodzina biorąca udział w Powstaniu Warszawskim:
W Powstaniu brał udział bratanek płk. Jana Szypowskiego - ppor. Jerzy Szypowski ps."Bolek" - dowódca kompani strzeleckiej w tym samym zgrupowaniu. Poległ we wrześniu 1944 r. w wieku 25 lat, prawdopodobnie podczas próby przeprawy przez Wisłę.
Losy po Powstaniu:
Niewola niemiecka - jeniec Stalagu IV B/H Zeithain (obóz szpitalny - oddział Stalagu IV-B Mühlberg), Stalag IV-B Mühlberg, Stalag XI A Altengrabow (tutaj w szpitalu przeszedł dwie operacje), Stalag X B Sandbostel. Za sprzeciwienie się niemieckiej komendzie obozu zostaje przeniesiony do KL Neungamme, z przeznaczeniem na śmierć, z grupą kilku wyższych oficerów powstania, których Niemcy uznali za szczególnie zawziętych w walkach. Uratowany zostaje w ostatniej chwili dzięki interwencji hr. Bernadotte, przedstawiciela Międzynarodowego Czerwonego Krzyża następnie Stalag X A Schleswig i Oflag X C Lübeck.
Numer jeniecki:
299339
Losy po wojnie:
Do kraju powraca jesienią 1945 roku. Nie przyjmuje propozycji uczynionej mu przez ówczesnego Naczelnego Wodza marszałka Michała Rolę-Żymierskiego, by wstąpił do LWP z awansem na generała brygady. Podejmuje pracę w Centralnym Zarządzie Przemysłu Zbrojeniowego. Jako kierownik Wydziału Remanentów Zbrojeniowych zabezpieczał poniemieckie fabryki na ziemiach zachodnich i północnych. W 1948 został zwolniony. Znalazł wówczas zatrudnienie w Instytucie Pracy, z którego został wyrzucony w grudniu 1949. Zmarł na wylew krwi do mózgu w marcu 1950.
Odznaczenia:
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (nr krzyża 13830), Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Legii Honorowej (Francja), Order św. Anny kl. 3, kl. 4, Order św. Stanisława kl. 3 (Imperium Rosyjskie), Medal Wojska (czterokrotnie), Krzyż Armii Krajowej
Miejsce śmierci:
Warszawa
Miejsce pochówku:
Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera A27, rząd 3, grób 20
Losy rodziny :
Jego żoną była Maria Szypowska (1904–1999), z domu Guyot, którą poznał w Bourges, kiedy jako delegat Wojska Polskiego negocjował tam dostawy uzbrojenia. Bratem płk. Jana Szypowskiego był major Antoni Włodzimierz Szypowski, ur. 5 sierpnia 1885 roku w Słupcy w powiecie konińskim, uczestnik I wojny światowej. W 1920 pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Min. Spraw Wojskowych. 1 VII 1923 awansowany do stopnia majora, służył w Inspekcji Technicznej Uzbrojenia. Po przejściu w st. sp. pracował w Skł. Uzbr. nr 7. Mjr Antoni Włodzimierz Szypowski ostał zamordowany przez NKWD w Katyniu, wiosną 1940 r.
Informacje dodatkowe - upamiętnienie:
Od 2016 roku w Słupcy, miejscu urodzenia płk. Jana Szypowskiego odbywa się co roku "Bieg Leśnika" mający Go upamiętniać. Natomiast 9 maja 2018 roku zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego wzbogaciły się o niezwykle cenną pamiątkę: powstańczą opaskę płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”. Pamiątkę do muzeum przekazała Pani Krystyna Szypowska – córka pułkownika.
Źródła:
MPW-baza uczestników PW. Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1145, MPW-IK/1314, MPW-IK/1318, MPW-IK/1324, MPW-IK/3175, MPW-IH/757 oraz z archiwum rodzinnego córki, p. Krystyny Szypowskiej. Konsultacja historyczna biogramu - p. Krystyna Szypowska (2019).
Publikacje:
Polski Słownik Biograficzny. Tom L/3. Zeszyt 206 - nota biograficzna płk. Jana Szypowskiego, s. 329-331, Stanisław Podlewski "Przemarsz przez piekło" Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1971, Juliusz Kulesza "Reduta PWPW" Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989. Juliusz Kulesza "W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych" Wydawnictwo ASKON 2003, Jakub Żbikowski, Zgrupowanie Armii Krajowej "Leśnik" Geneza i szlak bojowy w Powstaniu Warszawskim.
Posiadasz jakiekolwiek dane lub materiały o mieszkańcach stolicy, którzy zginęli lub zaginęli w trakcie Powstania Warszawskiego? Chcesz poprawić biogram lub dodać nowe informacje o ofiarach cywilnych? Zaproponuj zmiany w formularzu. Wszystkie uwagi będą weryfikowanie przez grono historyków Muzeum Powstania Warszawskiego i po weryfikacji uzupełniane w bazie.

Pomóż uzupełnić bazę biogramów

Płk. Jan Szypowski "Leśnik" (1889-1950). Fotografia ze zbiorów rodzinnych córki, p. Krystyny Szypowskiej

Płk. Jan Szypowski "Leśnik" (1889-1950). Fotografia ze zbiorów rodzinnych córki, p. Krystyny Szypowskiej

Uroczystość poświęcenia figury Matki Boskiej w Skarżysku-Kamiennej, w grudniu 1929 roku. Widok ogólny uczestników uroczystości. Widoczni: major Szypowski (1), podpułkownik Wojciech Fyda (2), inżynier Gerstman (3), generał Stanisław Kwaśniewski (4), inżynier Stefanowski (5), ksiądz prałat Stanisław Koprowski (6), ksiądz proboszcz Krysiński, ksiądz biskup Władysław Bandurski (X). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Sygnatura: 1-U-5712, <i>www.audiovis.nac.gov.pl/i/PIC/PIC_1-U-5712.jpg</i>

Uroczystość poświęcenia figury Matki Boskiej w Skarżysku-Kamiennej, w grudniu 1929 roku. Widok ogólny uczestników uroczystości. Widoczni: major Szypowski (1), podpułkownik Wojciech Fyda (2), inżynier Gerstman (3), generał Stanisław Kwaśniewski (4), inżynier Stefanowski (5), ksiądz prałat Stanisław Koprowski (6), ksiądz proboszcz Krysiński, ksiądz biskup Władysław Bandurski (X). Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Sygnatura: 1-U-5712, www.audiovis.nac.gov.pl/i/PIC/PIC_1-U-5712.jpg

Wytwórnia Amunicji nr 3 w Dębie. Na zdjęciu widoczny ppłk. Jan Szypowski, będący kierownikiem wytwórni. Decyzja o budowie Wytwórni Amunicji nr 3 w Nowej Dębie zapadła pod koniec 1936 r. [według innych wersji w kwietniu 1937]. Fabrykę zlokalizowano na obszarze leśnym o powierzchni 1500 ha położonym w pobliżu wsi Majdan i Dęba. 15 grudnia 1938 r. uruchomiono narzędziownię i Oddział remontowy. W sierpniu 1939 zainaugurowano produkcję na wydziale zapalników. Zakład miał stać się głównym producentem zapalników i spłonek oraz scalarnią pocisków artyleryjskich i lotniczych. Po kampanii wrześniowej fabrykę zajęli Niemcy.  Z dniem 1 stycznia 1941 wytwórnia przekazana została Wermachtowi, który zajmował ją do lipca 1944 roku.

Wytwórnia Amunicji nr 3 w Dębie. Na zdjęciu widoczny ppłk. Jan Szypowski, będący kierownikiem wytwórni. Decyzja o budowie Wytwórni Amunicji nr 3 w Nowej Dębie zapadła pod koniec 1936 r. [według innych wersji w kwietniu 1937]. Fabrykę zlokalizowano na obszarze leśnym o powierzchni 1500 ha położonym w pobliżu wsi Majdan i Dęba. 15 grudnia 1938 r. uruchomiono narzędziownię i Oddział remontowy. W sierpniu 1939 zainaugurowano produkcję na wydziale zapalników. Zakład miał stać się głównym producentem zapalników i spłonek oraz scalarnią pocisków artyleryjskich i lotniczych. Po kampanii wrześniowej fabrykę zajęli Niemcy. Z dniem 1 stycznia 1941 wytwórnia przekazana została Wermachtowi, który zajmował ją do lipca 1944 roku.

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Płk. Jan Szypowski "Leśnik" przed gmachem Sądu Grodzkiego na ul. Ogrodowej. Po prawej mjr Adolf Łojkiewicz "Ryś" (w okularach), z tyłu pchor. Marian Gorzkowski "Szary". Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1324

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Płk. Jan Szypowski "Leśnik" przed gmachem Sądu Grodzkiego na ul. Ogrodowej. Po prawej mjr Adolf Łojkiewicz "Ryś" (w okularach), z tyłu pchor. Marian Gorzkowski "Szary". Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1324

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Żołnierze z oddziału "Leśnika" przed gmachem Sądu Grodzkiego na ul. Ogrodowej. Od lewej kolejno: NN, NN, mjr Adolf Łojkiewicz "Ryś", w furażerce ppłk Jan Szypowski "Leśnik", st. strz Kazimierz Rytel "Kazik", pchor. Marian Gorzkowski "Szary" i Stefan Kowalski "Jaroń" w cyklistówce. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1318

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Żołnierze z oddziału "Leśnika" przed gmachem Sądu Grodzkiego na ul. Ogrodowej. Od lewej kolejno: NN, NN, mjr Adolf Łojkiewicz "Ryś", w furażerce ppłk Jan Szypowski "Leśnik", st. strz Kazimierz Rytel "Kazik", pchor. Marian Gorzkowski "Szary" i Stefan Kowalski "Jaroń" w cyklistówce. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1318

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Ppłk Jan Szypowski "Leśnik" podczas rozmowy z podkomendnymi w kwaterze w Sądach Grodzkich - ul. Leszno 53/55 - Ogrodowa 12/14. Z tyłu za "Leśnikiem" w okularach stoi adiutant pchor. Wincenty Świątkiewicz "Wicek". Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/3173

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Ppłk Jan Szypowski "Leśnik" podczas rozmowy z podkomendnymi w kwaterze w Sądach Grodzkich - ul. Leszno 53/55 - Ogrodowa 12/14. Z tyłu za "Leśnikiem" w okularach stoi adiutant pchor. Wincenty Świątkiewicz "Wicek". Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/3173

Płk Jan Szypowski "Leśnik" przyjmuje meldunki w kwaterze w Sądach Grodzkich - ul. Leszno 53/55 /  Ogrodowa 12/14. Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1314

Płk Jan Szypowski "Leśnik" przyjmuje meldunki w kwaterze w Sądach Grodzkich - ul. Leszno 53/55 / Ogrodowa 12/14. Fot. ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/1314

Płk. Jan Szypowski "Leśnik" (1889-1950). Fotografia portretowa ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/3175

Płk. Jan Szypowski "Leśnik" (1889-1950). Fotografia portretowa ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, sygn. MPW-IK/3175

Powstańcza opaska płk. Jana Szypowskiego "Leśnika" - ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej. Fot. Marek Michalski MPW

Powstańcza opaska płk. Jana Szypowskiego "Leśnika" - ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej. Fot. Marek Michalski MPW

Legitymacja odznaczeniowa - Medal Wojska. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

Legitymacja odznaczeniowa - Medal Wojska. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

Legitymacja odznaczeniowa - Krzyż Armii Krajowej. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

Legitymacja odznaczeniowa - Krzyż Armii Krajowej. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

Legitymacja odznaczeniowa - Krzyż Armii Krajowej. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

Legitymacja odznaczeniowa - Krzyż Armii Krajowej. Ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego, dar p. Krystyny Szypowskiej.

 Fot. Marek Michalski MPW

Fot. Marek Michalski MPW

Portret płk Jana Szypowskiego wykonany w obozie jenieckim w marcu 1945 roku.  Skan udostępniła p. Krystyna Szypowska

Portret płk Jana Szypowskiego wykonany w obozie jenieckim w marcu 1945 roku. Skan udostępniła p. Krystyna Szypowska

Pamiątkowy medal z wizerunkiem płk. Jana Szypowskiego wręczany uczestnikom Biegu „Leśnika” organizowanego co roku w  w Słupcy - miejscu urodzenia  płk. Jana Szypowskiego

Pamiątkowy medal z wizerunkiem płk. Jana Szypowskiego wręczany uczestnikom Biegu „Leśnika” organizowanego co roku w w Słupcy - miejscu urodzenia płk. Jana Szypowskiego

Nasz newsletter