Data urodzenia:
1920-08-01
Funkcja:
sanitariuszka patrolowa, dyplomowana pielęgniarka operacyjna
Imiona rodziców:
Witold - Aniela z domu Gadomska
Pseudonimy:
"Mulka", "Dźwina"
Wykształcenie i działalność harcerska:
Naukę rozpoczęła w Łodzi w 1927 roku. Uczennica tamtejszego gimnazjum im. E. Sczanieckiej, a następnie gimnazjum matematyczno-przyrodniczego im. Adama Skwarczyńskiego w Żyrardowie. Harcerka, uczestniczka Światowego Zlotu Harcerskiego w Spale w 1935 r. Na obozie letnim w Redłowie (1937) ukończyła kurs sprawnościowy PWK, natomiast w Skierniewicach brała udział w Międzyszkolnych Zawodach Strzeleckich. W 1938 roku zdała maturę i konkursowy egzamin na Wydział Medyczny Uniwersytetu Warszawskiego.
Udział w wojnie obronnej 1939 r.:
Z chwilą wybuchu II wojny światowej zgłosiła się do pracy w szpitalu w Żyrardowie, który w czasie trwania bitwy pod Bzurą zapełnili ranni żołnierze. W szpitalu tym Maria pracowała blisko rok.
Praca w czasie okupacji:
Szpital w Żyrardowie - praca pod kierunkiem dr Mirosławy Krusze (na oddziale oraz zatrudnienie w laboratorium ogólnym i pracowni bakteriologicznej szpitala )
Udział w konspiracji 1939-1944:
W konspiracji od stycznia 1941 roku - grupa wywiadowcza ZWZ, przyjęła ps. „Dźwina”. Jej zadaniem było dostarczanie danych dotyczących składu niemieckiego zespołu kierującego i rodzaju produkcji prowadzonej w Zakładach Sanitarnych przy ul. Skierniewickiej na Woli. Pod koniec 1941 roku została przydzielona w charakterze instruktorki sanitarnej do 23. plutonu Zgrupowania „Kryska” ZWZ-AK. Zmieniła wtedy ps. na „Mulka”. Jako pielęgniarka, studentka medycyny i patrolowa kształciła sanitariuszki. Przydział : Okręg Warszawski Armii Krajowej - I Obwód "Radwan" (Śródmieście) - Wojskowa Służba Ochrony Powstania (WSOP) - 2. Rejon - zgrupowanie (II batalion) WSOP "Narew", od 1942 (?) patrolowa przy 23. plutonie - „Kryska”
Wykształcenie w czasie wojny:
W czasie okupacji ukończyła Warszawską Szkołę Pielęgniarek i II rok studiów medycznych na tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie. Po zdanym egzaminie z fizjologii otrzymała od prof. Walawskiego propozycję podjęcia pracy asystentki w jego Zakładzie od września 1944. Pracę uniemożliwił wybuch Powstania Warszawskiego.
Adres przed Powstaniem Warszawskim:
Warszawa ul. Wspólna 32
Oddział:
"Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - zgrupowanie "Kryska" - Szpital Polowy nr 1 "Blaszanka" ul. Przemysłowa 19/21, następnie w budynku firmy Citroën przy ul. Czerniakowskiej 199, a od 11 września 1944 do ewakuacji siedziba w piwnicach Braci Pakulskich u zbiegu ul. Czerniakowskiej i ul. Górnośląskiej
Powstanie Warszawskie:
1.08.1944 r. wraz ze swoim patrolem i żołnierzami 23. plutonu pod dowództwem por. „Surmy” (Bronisław Smoleński) została osaczona przez oddział Wehrmachtu w budynku na rogu Al. 3 Maja (obecnie Al. Jerozolimskie) i Nowego Światu. Osadzeni w podziemiach Muzeum Narodowego w charakterze zakładników przeżyli 3 dni. Nad ranem 4 sierpnia 1944 r. „Mulka” wraz w dziewczętami z jej patrolu znalazła się w grupie kobiet i starszych mężczyzn, których wypuszczono jako wysłanników do powstańców z zapowiedzią rozstrzelania przez Niemców pozostałych cywilnych zakładników. Po przepuszczeniu przez powstańczą barykadę „Mulka” zgłosiła swój patrol do pracy w punkcie sanitarnych przy ul. Wspólnej, kierowanym przez prof. Grota. 8 sierpnia 1944 r. w dowództwie zgrupowania „Kryska” mieszczącym się przy ul. Okrąg otrzymała wraz z dr Eugeniuszem Zarzyckim ps. „Łysy” rozkaz udania się do tworzącego się Szpitala Frontowego nr 1 przy ul. Przemysłowej 19- tzw. „Blaszanki” (siedziba: główna hala Warszawskiej Fabryki Masowych Wyrobów Blaszanych”Tłocznia”). Natychmiast zorganizowano salę operacyjną. Przez cały okres trwania Powstania dr „Łysy” był jedynym chirurgiem operacyjnym szpitala, a Maria Płachecka „Mulka” stale mu towarzyszącą instrumentariuszką i osobą odpowiadającą za narkozę. Zmasowane ataki niemieckie na otoczenie „Blaszanki”, jakie miały miejsce w dniach 10-12 września 1944 spowodowały przeniesienie szpitala z pierwszej linii frontu do budynków fabryki „Citroën” przy ul. Czerniakowskiej 199. Od 11 września siedziba w piwnicach Braci Pakulskich u zbiegu ul. Czerniakowskiej i ul. Górnośląskiej. 15 września do piwnicznego szpitala wtargnęli żołnierzy SS. Na ewakuację zdecydowano się 22 września 1944 (pod nadzorem SS-manów ul. Górnośląską w kierunku Al. Szucha, a następnie do Dworca Zachodniego, skąd zostali skierowani do obozu przejściowego w Pruszkowie).
Szlak bojowy:
Górny Czerniaków
Rodzeństwo walczące w Powstaniu:
Siostra Hanna (rocznik 1927) była harcerką Szarych Szeregów i uczestniczką Powstania.
Losy po Powstaniu:
Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną - Dulag 121. Ocalona z Pruszkowa dotarła do rodziny w Radomiu i majątku Dąbrówka. W kwietniu 1945 roku podjęła studia na III roku Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Poznaniu.
Losy po wojnie:
W 1948 roku otrzymała dyplom lekarski. W latach 1950 - 1953 pracowała w Akademii Medycznej w Łodzi uzyskując stanowisko starszego asystenta. Po przeniesieniu się do Warszawy pracowała u prof. A. Biernackiego w Instytucie Kultury Fizycznej, a od 1962 r. w Klinice Hematologiczno-Metabolicznej Instytutu Reumatologii. W 1964 roku uzyskała doktorat. W latach 1966-1967 przebywała w Paryżu jako stypendystka rządu francuskiego u prof. Jeana Bernarda. Od 1990 roku prof. zw dr hab. medycyny. Autorka 135 publikacji. Od 1953 roku pracowała jako lekarz w ambulatorium Związku Literatów Polskich.
Odznaczenia:
Krzyż Walecznych, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Wojska. Awansowana do stopnia podporucznika
Nazwisko po mężu:
Maria Płachecka - Gutowska
Miejsce pochówku:
Cmentarz Bródnowski w Warszawie
Informacje dodatkowe - losy rodziny:
Rodzina wywodziła się ze szlachty osiadłej na terenie Prus Wschodnich. Ojciec Witold Płachecki uzyskał w Belgii dyplom inż. włókiennika i od 1912 roku pracował w fabryce tekstylnej pod Moskwą. W 1920 roku jako ochotnik WP bronił kraju przed najazdem bolszewików . Matka Aniela Gadomska była córką przedstawiciela na Rosję firmy Lilpop, Rau i Loewenstein. Wybuch rewolucji w Rosji sprawił, że rodzina powróciła do Polski. Ojciec Marii otrzymał posadę w Zakładach Włókienniczych Scheiblera i Grohmana w Łodzi. Tam też kolejno przyszli na świat : Maria (1920) i jej rodzeństwo : Jan (1922) i Hanna (1927). W okresie kryzysu gospodarczego ojciec utracił pracę i mieszkanie, więc rodzina przeniosła się do Żyrardowa, gdzie Aniela Płachecka została przewodniczącą PWK. Latem 1940 roku ojciec Marii ponownie traci pracę i mieszkanie, gdyż zarząd fabryki przeszedł w ręce żyrardowskich Niemców. Rodzina zmuszona została do zamieszkania u krewnych w Warszawie. W czasie wojny zginął brat Marii - Jan, żołnierz Kedywu, uczestnik akcji „Góral”, aresztowany przez gestapo w Radomiu, prawdopodobnie na skutek donosu konfidenta z własnego oddziału.
Źródła:
MPW-zbiory: P/5789, MPW-baza uczestników PW; M.Gutowska, Wspomnienia, mps - Biblioteka Związku Literatów Polskich, data śmierci zgłoszona przez rodzinę (p. Małgorzatę Gutowską-Jablonską i p. Macieja Gutowskiego). Nekrolog prasowy, data emisji 22-01-2018.
Publikacje:
"Sylwetki kobiet-żołnierzy. t.2" pod red. Krystyny Kabzińskiej. Toruń : Fundacja "Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek", 2006. Bożena Urbanek : "Pielęgniarki i sanitariuszki w Powstaniu Warszawskim w 1944r." Warszawa 1988. PWN
Archiwum Historii Mówionej:
