Data urodzenia:
1925-12-11
Pozycja na murze pamięci:
Kolumna: 129 Miejsce: 48
Miejsce urodzenia:
Warszawa
Imiona rodziców:
Roman - Zofia Pytlasińska-Sommer
Wykształcenie do 1944 r.:
Wychowanek Korpusu Kadetów we Lwowie.
Adres zamieszkania przed Powstaniem Warszawskim:
Warszawa, ul. Hoża 27 A m 1
Oddział:
II Obwód "Żywiciel" (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - zgrupowanie "Żniwiarz" - pluton 226
Miejsce (okoliczności) śmierci:
Według relacji najbliższych kolegów, Janusza Prażmo i Wiesława Klempisza, Roman poległ w dniu 29 września 1944 roku, w przeddzień kapitulacji Żoliborza, po wycofaniu się Powstańców z terenu warsztatów Opla. Miejscem jego śmierci była piwnica nieistniejącego obecnie budynku Spółdzielni "Zgoda" przy ul. Słowackiego. Tak zdarzenia te opisał w swoich wspomnieniach pan Wiesław Klempisz:
Wybuchł pożar, który bez wody udało się nam ugasić. Zapadł wieczór i napór nieprzyjaciela zaczął
ustawać, ale ciężki pocisk artyleryjski zawalił stropy w części budynku aż do piwnic.
Jeden z pocisków trafił w okienko piwniczne, przy którym stał „Gryf”. Poległ na miejscu i na
razie nie mogliśmy go pochować. Ciągle miałem gołą głowę, którą rozbijałem krążąc po piwnicznych
ciemnych korytarzach „Zgody”. „Dragon” poradził mi, abym wziął hełm po poległym „Gryfie” i żebym
sprawdził, czy może ma w kieszeni papierosy. Poszedłem do piwnicy, w której poległ. Przez wybitą
pociskiem dziurę wpadało trochę światła i mogłem widzieć leżącego na plecach „Gryfa”. Miał
szeroko rozłożone ręce i rozstawione, nieco uniesione nogi, zastygł w takiej pozycji, jaką zajął
wyglądając przez okienko. Obmacałem jego kieszenie, ale papierosów nie znalazłem. Zsunąłem mu
pasek spod brody i szarpnąłem za hełm. Ani drgnął. Pociągnąłem tak mocno, że przesunąłem ciało.
Bez rezultatu. Poczułem się głupio i zrezygnowałem. Powróciłem do kolegów.".
źródło: Wiesław Klempisz, Urodzony 22 lipca, Wydawnictwo: Eliotpol Jacek Klempis, 2014. Natomiast Środowisko "Żywiciel" w uzasadnieniu do wniosku o pośmiertne nadanie Romanowi Pytlasińskiemu WKP podawało, że poległ on 30 września 1944 roku "podczas obrony placówki OPEL" przy ul. Włościańskiej.
Miejsce pochówku:
Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera: A 28, rząd 5, grób 2. Symbolicznie upamiętniony wraz z ojcem w grobie rodzinnym na Starych Powązkach, kwatera 250, rząd 6, grób 5
Informacje dodatkowe:
Wymieniany przez p. Janusza Prażmo wśród piątki kolegów z drużyny poległych na terenie Zakładów Opla. Byli to: Kazimierz Lewandowski „Lewko„, Zbyszek Grubowski, ps. „Andrzej Chudy”, Jan Łapiński „Dżani”, Janusz Kiciński „Tur” i Roman Pytlasińśki „Gryf”. Jeszcze w 1948 roku poszukiwany jako zaginiony na Żoliborzu w trakcie Powstania Warszawskiego przez matkę Zofię i babkę Emilię Pytlasińską. Ostatecznie upamiętniony symbolicznie na grobie rodzinnym na Starych Powązkach (grób Powstańca Styczniowego Juliana Drzewieckiego, kwatera 250, rząd 6, grób 5). Matka: ZOFIA Pytlasińska-Sommer, ur. 4.XI.1905 zm. 20.VII.1985, pochowana na Starych Powązkach, kw. 335 pod murem/1/1 z Janem Sommerem (1904-1959). Ojciec Roman Pytlasiński był oficerem rez. WP, żołnierzem Armii Krajowej w II Obwodzie ”Żywiciel", dziennikarzem, działaczem Stronnictwa Pracy, który został aresztowany 6 września 1940 r., osadzony na Pawiaku, a następnie wywieziony do 6 stycznia 1941 r. do KL Auschwitz, gdzie zginął 21 marca 1942 r. Razem z nim aresztowano jego żonę Zofię, trzynastoletniego wówczas syna Romana, matkę Zofię Paderewską-Gładych i dziennikarza Henryka Siecińskiego, którzy zostali zwolnieni 23 grudnia 1940 r. Według wspomnień kolegów Roman (junior) był jedynakiem.
Źródła:
Muzeum Powstania Warszawskiego, Baza Ewidencyjna uczestników Powstania Warszawskiego, teczki personalne uczestników Powstania Warszawskiego: Pytlasiński Roman: Uzasadnienie Środowiska Żołnierzy „Żywiciela” do wniosku o nadanie pośmiertne Romanowi Pytlasińskiemu ps. Gryf Warszawskiego Krzyża Powstańczego - tu jako miejsce śmierci podano 30 września 1944, placówka „Opel", Polski Czerwony Krzyż - kartoteka poszukiwań, Archiwum Historii Mówionej, Janusz Prażmo „Krzysztof”, Warszawa, 6 grudnia 2007 roku
Literatura:
"Kompania Żniwiarz AK", wydana w 2014 r. przez Stowarzyszenie Absolwentów Politechniki Gdańskiej, Wybór, wstęp i opracowanie Gustaw Budzyński ("Szymura"), Mariusz Olczak i Janusz Prażmo ("Krzysztof") - tamże: relacja Janusza Prażmo z 15.03.1992, Wiesław Klempisz, Urodzony 22 lipca, Wydawnictwo: Eliotpol Jacek Klempis, 2014
Uwagi:
Spotykane dwie daty urodzenia: 11.12.1925 oraz 11.12.1926.
