Wiktor Szandorowski

"Szpak"

oficer dyspozycyjny

pułkownik

1. lejb-gwardyjski moździerzowy dywizjon artylerii (Imperium Rosyjskie); 1. gwardyjski oddział lotniczy (Imperium Rosyjskie); 1.lotniczy batalion uzupełnień; 8. eskadra lotnicza; Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych - komendant; Departament IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych; Wojskowa Centrala Badań Lotniczych; 1. Pułk Lotniczy; Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa - dyrektor nauk; Departament Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VIII - dowódca obrony przeciwlotniczej; Armia Krajowa.

2350

Horodnia - Podole

Sergiusz - Elżbieta Dela Vos

W 1910 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Homlu, a po czterech latach - Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu w Petersburgu.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej otrzymał powołanie do armii rosyjskiej i skierowanie do Konstantynowskiej Szkoły Artylerii. W lipcu 1915 roku ukończył naukę i został mianowany chorążym otrzymując jednocześnie przydział do I. lejb-gwardyjskiego moździerzowego dywizjonu artylerii. Służąc w artylerii został promowany na stopień podporucznika. W grudniu 1916 roku rozpoczął służbę w lotnictwie, był obserwatorem w 1. gwardyjskim oddziale lotniczym. Po odbyciu stażu na froncie, 1 października 1917 roku w stopniu porucznika został skierowany do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów w Eupatorii. W grudniu 1918 roku zgłosił akces do kształtującego się Wojska Polskiego. Początkowo otrzymał przydział do I. lotniczego batalionu uzupełnień, jednocześnie był słuchaczem teoretycznych kursów lotniczych zorganizowanych przy Politechnice Warszawskiej. W marcu 1919 roku włączono go w skład personelu 8. eskadry lotniczej. Po kilku miesiącach został przeniesiony do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych na stanowisko komendanta. W 1921 roku awansował na kapitana, a dwa lata później promowano go do stopnia majora i przeniesiono do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1924 roku służył w Wojskowej Centrali Badań Lotniczych. 1 stycznia 1927 roku został mianowany podpułkownikiem. W 1928 roku przeszkolił się w pilotażu w 1. Pułku Lotniczym. W latach 1929-1935 był dyrektorem nauk w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. W tym czasie ukończył kurs oficerów sztabowych w Wyższej Szkole Wojennej. W 1935 roku przeniesiono go do Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych, a po trzech latach uczyniono dowódcą obrony przeciwlotniczej Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Na tym ostatnim stanowisku pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej.

Okręg Łódzki Armii Krajowej

I Obwód "Radwan" (Śródmieście) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - sztab

Śródmieście Północ

Jego 14-letni syn Marek Szandorowski „Majster” był w „Szarych Szeregach”, podczas Powstania pełnił funkcje pomocnicze. Córka Eliza Szandorowska, ps. "Mysikrólik" brała udział w Powstaniu na Starym Mieście, druga córka - Teresa Szandorowska, ps. "Teresa" w Śródmieściu.

Niewola niemiecka - jeniec Stalagu XI B Fallingbostel

1168

Chorąży (1915); podporucznik (przed 1916); porucznik (przed 1917); kapitan (1921); major (1923); podpułkownik (1 stycznia 1927); pułkownik (przed 1944).

Złoty Krzyż Zasługi; Order Białego Lwa

Bad Rehburg (Niemcy)

Podpułkownik pilot Wojska Polskiego, pułkownik Armii Krajowej. Urodził się 25 listopada 1892 w Horodni (gubernia czernihowska). Wiktor Szandorowski w okresie odbudowy państwowości polskiej stał na czele Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych. W okresie pokoju, przez sześć lat był dyrektorem nauk w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. Pełnił też inne odpowiedzialne funkcje w organach centralnych polskiego lotnictwa. Po kampanii wrześniowej 1939 roku przeszedł do konspiracji pod pseudonimem "Adam Szpak". W Armii Krajowej w stopniu pułkownika. Po klęsce Powstania przeszedł przez kilka obozów jenieckich, m. in. w Lubece. 2 maja 1945 roku został uwolniony przez oddziały brytyjskie. Zmarł 28 grudnia 1948 roku w Bad Rehburg.

Muzeum Powstania Warszawskiego, baza uczestników PW, MPW-zbiory: P/2115: Relacja dotycząca Powstania Warszawskiego „Jak prawdopodobnie doszło do zestrzelenia niemieckiego nurkowca nad Powiślem w czasie Powstania Warszawskiego” autorstwa Marka Szandorowskiego, P/8997/18 oraz P/9319/19: "Warszawska ulica jaką pamiętam z czasów wojny (1943)", "Wojenne życiorysy", "Migawki czasu Powstania Warszawskiego", "Mało znane epizody z Powstania Warszawskiego" i materiały biograficzne dotyczące ojca ofiarodawcy - Wiktora Szandorowskiego podzielone na pięć części zatytułowanych: "Rosja", "Polska międzywojenna", "Wojna i okupacja", "Niewola, wyzwolenie i śmierć", "Pamiątki".

Wiktor Szandorowski (1892-1948), w: "Skrzydlata Polska", r. 1967, Nr 44 (851), s. 18. Rocznik oficerski 1923, Warszawa 1923. Rocznik oficerski 1924, Warszawa 1924. Rocznik oficerski 1928, Warszawa 1928. Rocznik oficerski 1932, Warszawa 1932.