Data urodzenia:
1903-12-10
Numer legitymacji AK:
227 / 472
Miejsce urodzenia:
Kraków
Imiona rodziców:
Aleksander Gustaw - Emilia z domu Kulikowska
Wykształcenie i praca do 1944 r.:
Aktorka, reżyser, scenograf. Córka wybitnego artysty teatru polskiego Aleksandra Zelwerowicza. W 1926 r. ukończyła naukę na Oddziale Dramatycznym przy Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, w latach 1926-27 uczęszczała do prywatnej szkoły malarki i scenografki Aleksandry Exter w Paryżu. Do wybuchu wojny pracowała: w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, w Teatrze Ateneum w Warszawie, w Teatrach Miejskich w Wilnie, w Teatrze Miejskim w Łodzi , w Teatrze Miejskim w Sosnowcu i w Stołecznym Teatrze Powszechnym w Warszawie jako aktorka i reżyserka (ostatnie miejsce pracy przed wojną). W sezonie teatralnym 1935/36 kierowała wraz z Józefem Orchoniem Wileńskim Teatrem Objazdowym. W 1938 r. jako Lena Zelwerowiczówna zagrała w filmie "Sygnały" w reżyserii Józefa Lejtesa. Podczas okupacji pracowała jako biuralistka w biurze prywatnej fabryczki "Ormil” na Mokotowie.
Udział w konspiracji 1939-1944:
Brała udział w tajnym życiu teatralnym. Udzielała pomocy ukrywającym się Żydom, za co wraz z ojcem (pośmiertnie) w 1977 r. została odznaczona przez izraelski Instytut Yad Vashem medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Oboje mają swoje drzewko w Parku Sprawiedliwych w Jerozolimie.
Adres przed Powstaniem Warszawskim:
Warszawa ul. Szczygla 9
Oddział:
Armia Krajowa - I Obwód "Radwan" - Podobwód "Sławbor" - bataliony "Iwo" - "Ostoja" - PŻ ("Pomoc Żołnierzowi") - kuchnia żołnierska ul. Wilcza 12
Dzielnica:
Śródmieście Południe. Oprócz pracy w kuchni żołnierskiej, jako aktorka uczestniczyła w koncertach dla powstańców.
Warszawski Korpus Armii Krajowej (od 20.09.1944):
28. Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei - 72. pułk piechoty
Losy po Powstaniu:
Do niewoli wyszła wraz z towarzyszem życia, Józefem Orchoniem w składzie 72. pp. Oboje przeszli przez obóz w Ożarowie, skąd wysłani zostali transportem do Stalagu X B Sandbostel. Wiosną 1945 r. Helenę przeniesiono do Stalagu VI C Oberlangen, w którym 12 kwietnia została wyzwolona przez kombinowany patrol 3. szwadronu 10. Pułku Strzelców Konnych 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Losy po wojnie:
Po zakończeniu wojny pozostała na Zachodzie. Należała do założonego przez Leona Schillera zespołu Teatru im. Bogusławskiego w Lingen, a potem do Teatru II Korpusu w Recanati (Włochy). Pod koniec 1946 r. wraz z Korpusem ewakuowała się do Anglii, gdzie przeszła przez obóz demobilizacyjny w Kirkley. Służyła w Polskich Siłach Zbrojnych pozostających po dowództwem brytyjskim do dnia 3 marca 1947 r. w stopniu ochotniczki (nr. ew. P. S. Zbr. 56/III, zaświadczenie nr 32704). Po śmierci Józefa Orchonia wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i zamieszkała w Nowym Jorku. Pracowała m.in. jako tłumaczka dla radia "Głos Ameryki” (brała też udział w audycjach tej rozgłośni) a później dla pisma "Ameryka”, wydawanego języku polskim. Była także urzędniczką, bibliotekarką. Występowała sporadycznie na polskich imprezach teatralnych.
Miejsce śmierci:
Nowy Jork. Urna z Jej prochami znajduje się w domu jej przyjaciółki, p. Janiny Katelbach (Niny Polan) w jej nowojorskim mieszkaniu.
