Józef Wacław Rokicki

"Karol"

Komendant Obwodu

podpułkownik służby stałej broni pancernej

Lipno

Klemens - Marianna z domu Lemparska

Ukończył szkołę miejską w Lipnie (lata 1901–1906), a następnie uczył się w domu. Egzamin z zakresu sześciu klas gimnazjum złożył jako ekstern w r. 1911 w Płocku. Od października 1912 pracował jako urzędnik kancelaryjny w Izbie Skarbowej najpierw w Kaliszu, a od sierpnia 1914 – w Połtawie.

Od marca 1915 służył w armii rosyjskiej, początkowo w stopniu szeregowca w 110 zapasowym batalionie piechoty. W okresie maj–wrzesień 1915 ukończył szkołę chorążych w Tyflisie (obecnie Tbilisi), a następnie szkołę karabinów maszynowych i konnej jazdy w Oranienbaumie (wrzesień–grudzień 1915), po czym od stycznia 1916 dowodził konnymi kompaniami karabinów maszynowych w różnych pułkach piechoty, od kwietnia 1917 – w 299 Dubnieńskim P. P. Czynny w Związku Wojskowych Polaków przy 75 Dyw. Piechoty, od września 1917 był dowódcą kompanii karabinów maszynowych 9 p. strzelców 3 Dyw. Strzelców I Korpusu Polskiego na Wschodzie. Jako jeden z czterech oficerów tego pułku otrzymał amarantową wstążkę – Odznakę Legii Honorowej I Korpusu Polskiego za waleczność. Do kraju powrócił w czerwcu 1918, a w listopadzie 1918 wstąpił do WP. Służył w 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, początkowo jako dowódca kompanii karabinów maszynowych (w czasie walk na froncie galicyjskim), a od sierpnia 1919 dowodził kompanią w batalionie zapasowym tego pułku. Po ukończeniu Szkoły Oficerskiej Wojsk Samochodowych w Krakowie (październik–grudzień 1919) mianowano go referentem samochodowym w dowództwie Frontu Galicyjskiego, od czerwca 1920 był p.o. dowódcy 6 polowego dywizjonu samochodowego, zaś od sierpnia 1920 referentem samochodowym w dowództwie Frontu Południowego i zastępcą dowódcy 6 polowego dywizjonu samochodowego. W grudniu 1920 został przeniesiony na stanowisko referenta ewidencyjnego w sekcji samochodowej Naczelnego Dowództwa WP, od marca 1921 dowodził 6 polowym dywizjonem samochodowym, a od czerwca 1921–1929 dywizjonem samochodowym. Był od października na stanowisku zastępcy dowódcy tej jednostki, a od maja 1922 p.o. dowódcy 6 dywizjonu samochodowego. Po ukończeniu kursu dowódców dywizjonów w Szkole Podchorążych Wojsk Samochodowych w Warszawie (październik–grudzień 1922) przeniesiony został do 9 dywizjonu samochodowego w Brześciu nad Bugiem, gdzie był zastępcą dowódcy tej jednostki, komendantem kadry i wielokrotnie p.o. dowódcy 9 dywizjonu samochodowego aż do r. 1934. Stopień majora miał ze starszeństwem od 1 VII 1923. Jednocześnie 6 VII 1922 zdał jako ekstern egzamin dojrzałości w Gimnazjum Państwowym im. Romualda Traugutta w Brześciu nad Bugiem i następnie od października 1922 studiował matematykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego (do roku 1926), nie przerywając służby wojskowej. Od r. 1934 był komendantem kadry i zastępcą dowódcy 4 batalionu pancernego w Brześciu nad Bugiem, a od r. 1937 komendantem kadry 9 batalionu pancernego w Lublinie. Awansował na podpułkownika służby stałej ze starszeństwem z dn. 19 III t.r. Był sympatykiem obozu narodowego.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. pełnił funkcję referenta zaopatrzenia samochodowego w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu II Lublin. Dnia 19 września 1939 roku dostał się do niewoli radzieckiej koło Złoczowa, lecz następnego dnia zdołał zbiec.

W konspiracji czynny od października 1939 r. w Lublinie. Od listopada (lub od grudnia) 1939 komendantem Okręgu Lublin Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW; początkowa nazwa – Organizacja Wojskowa Stronnictwa Narodowego). W maju 1940 uczestniczył w pierwszej odprawie komendantów okręgowych NOW w Warszawie przy ul. Wspólnej 31. Po przejściu Bolesława Kozubowskiego do Związku Walki Zbrojnej został we wrześniu 1941 mianowany komendantem głównym NOW. Przeniósł się wówczas do Warszawy, gdzie był zatrudniony formalnie jako woźny w firmie drzewnej przy ul. Wolskiej. W marcu 1942 kierownictwo Stronnictwa Narodowego (SN) zgłosiło wstępny akces do Armii Krajowej (AK) a Rokicki opowiedział się za połączeniem. W wyniku umowy scaleniowej 70 tys. żołnierzy NOW zostało wcielonych do Armii Krajowej. 3 listopada 1942 Rokicki wraz z Sachą wydali rozkaz dotyczący scalenia, dzień później Rokicki złożył przysięgę na ręce gen. Stefana. Roweckiego, zaś 19.11.1942 zostali zaprzysiężeni komendanci okręgowi. W NOW Rokicki używał pseudonimu Michał. Przydział w Armii Krajowej: Komenda Główna AK - Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) - Biuro Inspekcji. Od listopada 1942 pełnił funkcję inspektora KG AK na Okręg Krakowski. Do wybuchu Powstania Warszawskiego przeprowadził na tamtym terenie liczne inspekcje stanu organizacyjnego, wyszkolenia, zaopatrzenia i gotowości bojowej.

V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - sztab - Komendant Obwodu. W czasie Powstania początkowo brał udział w budowie barykad na ul. Nowogrodzkiej, a od 4 sierpnia 1944 był oficerem Wydziału III Operacyjnego sztabu Komendy Okręgu Warszawskiego. Dn. 18.08.1944 został mianowany komendantem Obwodu Mokotów; przedostał się tam kanałami w nocy z 21 na 22 VIII 1944. Od 20 września 1944 był p.o. dowódcy 10. Dywizji Piechoty AK im. Macieja Rataja nowo utworzonego Warszawskiego Korpusu AK. Cztery dni później komendant Okręgu Warszawskiego gen. Antoni Chruściel podpisał wniosek o awansowanie go do stopnia pułkownika służby stałej. W depeszy nadanej 24.09 rano Rokicki poinformował, że został ranny, a następnego dnia zameldował Chruścielowi: «Będę się bronił na gruzach». Jednak wobec niezwykle silnego nacisku sił niemieckich i niepowodzeń kontrataków sił powstańczych, w sytuacji, gdy teren zajęty przez powstańców skurczył się do ok. 1 km 2, braku żywności, skrajnego wyczerpania żołnierzy, Rokicki mając do wyboru – jak potem wspominał – tylko dwie ewentualności: kapitulację lub ewakuację, wybrał to drugie rozwiązanie. W dwóch depeszach nadanych 26.09.1944 informował, że wieczorem zamierza wyewakuować oddziały mokotowskie do Śródmieścia (w jednej z nich donosił: «Nastroje wśród wojska paniczne. Chęć wywieszenia białej flagi, jeden dowódca oddziału nie wykonał rozkazu»). W odpowiedzi (w dwóch depeszach i w obszernym rozkazie odręcznym, przesłanym kanałami) Chruściel stwierdzał, że «nie ma innego wyjścia, jak bicie się do ostatka» i nie wyraził zgody na ewakuację Mokotowa. Z przyczyn technicznych żadnej z tych odpowiedzi Rokicki już jednak nie otrzymał. W nocy z 26 na 27 września 1944 po przekazaniu dowodzenia ewakuacją mjr. Kazimierzowi Szternalowi Rokicki (z dowództwem i ok. 700 żołnierzami) opuścił Mokotów i kanałami przedostał się do Śródmieścia. Chruściel nie uznał tej decyzji i rozkazał mu wrócić na Mokotów (co Rokicki usiłował bezskutecznie zrealizować), informując o jego powrocie Szternala w depeszy z 27 września 1944, nadanej jednak dopiero następnego dnia, gdy tymczasem 27.09.44 oddziały powstańcze na Mokotowie skapitulowały. Następnie Chruściel powołał komisję «o charakterze sądu wojskowego» (w składzie: płk Karol Ziemski, płk Stanisław Klepacz i ppłk Franciszek Rataj), która negatywnie oceniła opuszczenie Mokotowa przez Rokickiego. Tego samego dnia dowódca AK gen. Tadeusz Komorowski w depeszy do Naczelnego Wodza prosił o wstrzymanie awansu Rokickiego do stopnia pułkownika (o co wnioskował w depeszy z 26 IX).

Mokotów - kanały - Śródmieście Południe

Niewola niemiecka - po kapitulacji przebywał w niewoli w oficerskich obozach jenieckich: Sandbostel i Murnau

225247

Po uwolnieniu przez oddziały amerykańskie (kwiecień 1945) pozostał na emigracji i osiadł w Paryżu.

Od lutego 1948 był członkiem Komisji Rewizyjnej, od kwietnia 1954 przewodniczącym Oddziału Paryż Koła AK i jednocześnie od grudnia 1954 wiceprzewodniczącym Okręgu Francja Koła AK. W kwietniu 1957 uczestniczył w Zjeździe Delegatów SN w Paryżu. W sierpniu 1957 roku powrócił do kraju. Ciężko chory na płuca (chronicznego bronchitu nabawił się podczas pobytu w obozie w Sandbostel), dopiero w lipcu 1959 mógł podjąć pracę zawodową w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych. Pracował początkowo w INCO, a od kwietnia 1963 w Bazie Usług Transportowych w Warszawie jako kierownik sekcji administracyjnej, a następnie starszy referent-planista. Z dniem 31 stycznia 1972 przeszedł na emeryturę. Józef Wacław Rokicki był autorem wspomnień "Blaski i cienie bohaterskiego pięciolecia" (Niemcy Zachodnie 1949), drukowanych wcześniej we fragmentach na łamach paryskiego pisma „Placówka” R. był autorem wspomnień Blaski i cienie bohaterskiego pięciolecia (Niemcy Zachodnie 1949), drukowanych wcześniej we fragmentach na łamach paryskiego pisma „Placówka”, i kilku listów do redakcji („Myśl Polska” – Paryż 1947 nr 8, „Kultura” – Paryż 1950 nr 7–8, „Kronika” – Londyn 1966 nr 46). Jego list do redakcji „Wojskowego Przeglądu Historycznego” z 6 VI 1976 został ogłoszony dopiero dziesięć lat później przez R. Bartodziejskiego („Kultura-Oświata-Nauka” 1986 nr 9–10). W r. 1966 złożył w Instytucie Wydawniczym «Pax» maszynopis Wspomnień z walki podziemnej 1939–1944.

Zmarł 6 października 1976 w Warszawie na atak serca podczas uroczystego otwarcia roku akademickiego na ówczesnej ATK

Warszawa, Cmentarz Wojskowy na Powązkach, kwatera batalionu NOW-AK "Gustaw" (B-24, rząd 11, grób 13)

Kunert A.K., Słownik Biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944, Tom 2 Warszawa 1987 ​ISBN 83-211-0873-3​.; Bartelski L. M., "Mokotów 1944", Warszawa 1986, nota biograficzna w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego