Powstańcze Biogramy - Józef Sosnowski

Pseudonim:

"Brzeziński"

Funkcja:

-

Miejsce urodzenia:

Warszawa

Imiona rodziców :

Jan - Władysława z domu Rybka

Wykształcenie :

Uczył się w prywatnym gimnazjum filologicznym Tomasza Łepkowskiego, później Gimnazjum Męskim Władysława Giżyckiego, gdzie uzyskał maturę w maju 1923 roku. W tymże roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, wkrótce jednak przeniósł się na Wydział Filozoficzny. Równolegle ze studiami na UW brał udział w zajęciach Sekcji Dziennikarskiej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1930 roku uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie pedagogiki. Jednocześnie rozpoczął studia polonistyczne, które ukończył z tytułem magistra filologii polskiej i dyplomem nauczyciela szkół średnich ogólnokształcących w 1932 roku. W czasie studiów odbył dwuletnią praktykę w Państwowym Pedagogium im. Stanisława Konarskiego. Od 1933 roku był nauczycielem w Państwowym Gimnazjum im. Władysława IV na warszawskiej Pradze.

Działalność harcerska, pedagogiczna i niepodległościowa:

W listopadzie 1918 roku w wieku 14 lat brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. W lipcu 1920 roku wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Początkowo otrzymał przydział na komendanta harcerskiej służby pomocniczej w gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. W sierpniu walczył pod Radzyminem i Brześciu nad Bugiem w szeregach 201 pułku piechoty. Został zdemobilizowany we wrześniu i powrócił do gimnazjum. 16 kwietnia 1916 roku wstąpił do Warszawskiej Drużyny Skautowej im. Cypriana Godebskiego (późniejszej 15. WDH). Znalazł się pod wpływem Jana Mauersbergera i Tomasza Piskorskiego – wybitnych działaczy ZHP. Wraz z Tomaszem Piskorskim brał udział w rozbrajaniu Niemców w garnizonie warszawskim w listopadzie 1918 roku. W kwietniu 1919 roku został drużynowym 15. WDH, a później 47. WDH im. Kazimierza Wielkiego działającej przy szkole powszechnej przy ul. Drewnianej w Warszawie. W 1920 roku wstąpił do Organizacji PET działającej w ramach Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1924 roku został przyjęty do Koła Akademickiego Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Od listopada 1921 roku był drużynowym 30. drużyny im. Jana Hetmana Zamoyskiego oraz hufcowym X Hufca. Na I Zjeździe Oddziału Warszawskiego ZHP został wybrany (w wieku 17 lat) na Kierownika Wydziału Propagandy, Prasy i Statystyki. W maju 1922 roku uzyskał pierwszy stopień instruktorski przodownika, a w czerwcu 1924 roku został podharcmistrzem. W marcu 1926 roku został członkiem Komisji Osobowej Głównej Kwatery Męskiej, a w grudniu tego roku – kierownikiem Wydziału Programowego Chorągwi Warszawskiej. W 1931 roku został przewodniczącym Komisji Wydawniczej ZHP i Harcerskiego Biura Wydawniczego. Był również współinicjatorem powołania Centralnego Archiwum Harcerskiego. W 1933 roku krótko kierował Wydziałem Programowym Głównej Kwatery Harcerzy (GKH), a po jego likwidacji – po również krótkim pełnieniu funkcji kierownika Biura Naczelnictwa – został kierownikiem Wydziału Osobowego GKH i – od 1936 roku – Referatu Prasy i Propagandy, Referatu Pism Harcerskich oraz Referatu Starszych Chłopców. W 1934 roku został szefem GKH, a w 1937 roku – zastępcą Naczelnika i kierownikiem Wydziału Drużyn. Na XV Walnym Zjeździe ZHP w 1935 roku został wybrany na członka Naczelnej Rady Harcerskiej i został sekretarzem generalnym Naczelnictwa ZHP, którą to funkcję pełnił do września 1939 r.

Udział w konspiracji 1939-1944:

Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział VI BiP (Biuro Informacji i Propagandy). W czasie II wojny światowej brał udział w tajnym nauczaniu w Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV. Na polecenie władz konspiracyjnych utrzymywał kontakty z działaczami żydowskiego ruchu oporu. W 1942 roku zaczął pracę w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, gdzie kierował referatem wydawniczym.

Adres zamieszkania przed Powstaniem:

Warszawa, ul. Hołówki

Oddział:

Komenda Główna Armii Krajowej - Oddział VI BiP (Biuro Informacji i Propagandy). W czasie Powstania Warszawskiego przebywał w Śródmieściu, gdzie współredagował „Żołnierza Polskiego” i był sprawozdawcą wojennym III Wydziału Propagandy VI Oddziału Sztabu KG AK.

Szlak bojowy:

Śródmieście Północ

Losy po Powstaniu:

Warszawę opuścił 7 października 1944 roku wraz z ludnością cywilną. Po Powstaniu przebywał w Międzyborowie.

Odznaczenia i awanse:

We wrześniu 1944 roku został awansowany na porucznika i otrzymał Krzyż Walecznych. Pozostałe odznaczenia: Srebrny Krzyż Zasługi (1932), Złoty Krzyż Zasługi (1938, 1946), Złoty Krzyż Harcerskiego Odznaczenia Honorowego „Za Zasługę” (1946), Medal za Warszawę 1939–1945 (1957), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1971).

Losy po wojnie:

Od pierwszych miesięcy 1945 roku był podinspektorem oświaty w Grodzisku Mazowieckim. Powrócił także do pracy harcerskiej. W kwietniu 1945 roku został kierownikiem Wydziału Programowego przy GKH i przewodniczącym Komisji Organizacyjnej Pracy Harcerskiej. Po kilku tygodniach wszedł w skład Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej i został pierwszym wiceprzewodniczącym ZHP. Kierował m.in. Komisją Programową i Harcerskim Biurem Wydawniczym. W 1947 roku wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego. W marcu 1948 roku – po konsultacji z Aleksandrem Kamińskim – objął funkcję p.o. Przewodniczącego ZHP, którą to funkcję – w coraz większym stopniu fikcyjną – pełnił do 27 stycznia 1949 roku. Po 1956 roku wrócił do pracy harcerskiej, zostając doradcą ds. programowych w Kręgu Instruktorskim „Wigry”. W 1948 roku powrócił do pracy nauczycielskiej. Uczył w Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV, Liceum Pedagogicznym im. W. Spasowskiego i Liceum pedagogicznym im. F. Płaskowickiej. Był jednocześnie pracownikiem warszawskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP). Po rozwiązaniu WSP i włączeniu części jej struktur do Uniwersytetu Warszawskiego w 1956 roku został adiunktem w katedrze Pedagogiki Społecznej. Następnie został kierownikiem Międzywydziałowego Studium Pedagogicznego UW. W 1959 roku obronił pracę doktorską. W 1974 roku przeszedł na emeryturę.

Miejsce pochówku:

Cmentarz Powązkowski w Warszawie (Stare Powązki), w grobie rodzinnym, kwatera 8, rząd 8, grób 8. Pochowany wraz z pierwszą żoną Ireną.

Informacje dodatkowe:

Był synem Jana Mariana Sosnowskiego, rzeźbiarza i antykwariusza.

Źródła:

Muzeum Powstania Warszawskiego, baza uczestników PW. Ilustracje: prezentowane w biogramie kadry z kronik filmowych w okresu Powstania Warszawskiego pochodzą ze zbiorów MPW, natomiast zdjęcia rodzinne pochodzą ze zbiorów prywatnych p. Jadwigi Jaromińskiej. Kopie na potrzeby biogramu zostały udostępnione za pośrednictwem Działu Ikonografii i Fotografii MPW. Fotografia z okresu międzywojennego, na której widoczni są Józef Marian Sosnowski, malarz Teodor Klonowski, Władysław Sebyła, płk. Julian Królikowski i poeta Stefan Flukowski pochodzi ze zbiorów Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Prezentacja w biogramie dzięki uprzejmości i za zgodą Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza.

Publikacje:

Janusz Wojtycza (red.): Harcerski Słownik Biograficzny. T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, 2006, s. 194 -198.

Józef Marian Sosnowski

Pomóż uzupełnić bazę biogramów

Nasz newsletter