Tadeusz Marian Komorowski

"Bór"

Dowódca AK

Oficer służby stałej kawalerii Wojska Polskiego: pułkownik (1933), generał brygady (3 maja 1940), generał dywizji (1 marca 1944)

Chorobow - powiat Brzeżany

Mieczysław - Wanda z domu Zaleska

Od 1905 r. uczył się w VIII Gimnazjum we Lwowie i w 1913 r. otrzymał tam świadectwo dojrzałości. Od września 1913 r. służył w armii austriackiej. Do marca 1915 studiował w Akademii Wojskowej (Franz Jozef Militärakademie) w Wiedniu.

Od września 1913 r. służył w armii austriackiej. Po ukończeniu Akademii Wojskowej w Wiedniu (marzec 1915) dowodził plutonem na froncie rosyjskim i włoskim. Od listopada 1918 r. służył w Wojsku Polskim, początkowo dowodząc szwadronem karabinów maszynowych, a od stycznia 1919 r. dywizjonem 9. pułku ułanów. Od sierpnia 1920 r. dowódca 12. pułku ułanów, m.in. w czasie słynnej bitwy pod Komarowem 31 sierpnia, kiedy został ranny. Od października 1920 r. ponownie w 9. pułku ułanów jako zastępca dowódcy, od listopada 1921 r. dowodził tam szwadronem zapasowym. Od sierpnia 1922 r. instruktor na kursie doszkolenia chorążych i podchorążych w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Gnieźnie, od stycznia 1923 r. był instruktorem jazdy w Oficerskiej Szkole Artylerii i Inżynierii w Warszawie. W grudniu 1923 r. odkomenderowany w skład grupy olimpijskiej do Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. We Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego na VIII Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu (1924) zajął 26 miejsce na "Amonie". W sierpniu 1924 r. przydzielony do 8. pułku ułanów - był tam zastępcą dowódcy, od października kwatermistrzem, od maja 1925 r. ponownie zastępcą dowódcy, od listopada dowódcą szwadronu i dywizjonu. Od lipca 1926 r. komendant Szkoły Podoficerów Zawodowych Kawalerii we Lwowie. Od grudnia 1927 r. zastępca dowódcy, a od listopada 1928 do października 1938 dowódca 9. pułku ułanów. Poważnie kontuzjowany w czasie zawodów konnych w 1929 r. przez kilka miesięcy leczył się w Wiedniu i w Egipcie. W okresie od grudnia 1935 do sierpnia 1936 odkomenderowany do kierowania grupą przygotowawczą przed Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie. Kierowana przezeń ekipa zdobyła wówczas srebrny medal w drużynowym Wszechstronnym Konkursie Konia Wierzchowego. Od października 1938 r. komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Od sierpnia 1939 r. dowódca Ośrodka Zapasowego Mazowieckiej i Pomorskiej Brygady Kawalerii w Garwolinie, także na początku kampanii wrześniowej.

Od 3 września 1939 r. dowodził osłoną Wisły na odcinku od Góry Kalwarii do Dęblina, a od 13 września był zastępcą płk. Adama Zakrzewskiego, dowódcy kombinowanej Brygady Kawalerii, biorącej udział w walkach do 23 września 1939. Przybył wówczas do Krakowa i zamieszkał na terenie szpitala oo. Bonifratrów.

W konspiracji od października 1939 r.; założyciel Organizacji Wojskowej Krakowa, nazywanej później także organizacją "Kaerge" (od pierwszych liter nazwisk jej przywódców: Komorowskiego, płk. Klemensa Rudnickiego i płk. Edwarda Godlewskiego), a obejmującej swoim zasięgiem tereny Krakowskiego, Kieleckiego i Śląska. W styczniu 1940 nawiązał kontakt z ZWZ (Związek Walki Zbrojnej) i od lutego był komendantem Obszaru Kraków-Śląsk ZWZ. Mianowany generałem brygady ze starszeństwem z 3 maja 1940, już jesienią tego roku jako najstarszy stopniem został wyznaczony przez Komendanta Głównego ZWZ, gen. "Grota" Roweckiego, na jego następcę "na wypadek wypadnięcia z pracy". W Krakowie używał pseudonimów "Korczak" i "Prawdzic". Zatrudniony fikcyjnie jako sprzedawca w sklepie z materiałami piśmiennymi przy ul. Zwierzynieckiej 14, został zatrzymany tam 20 kwietnia przez Gestapo, ale zdołał zbiec. Początkowo ukrywał się w okolicach Krakowa, a kiedy rozkazem z 1 lipca (po rozszerzeniu się aresztowań) rozwiązano Komendę Obszaru Kraków-Śląsk, wyjechał do Warszawy. Od lipca 1941 r. zastępca Komendanta Głównego ZWZ - Dowódcy AK. Jednocześnie od jesieni tego roku był pod pseudonimem "Gajowy" - z siedzibą w Warszawie - komendantem Obszaru Zachodniego, obejmującego Okręgi Poznań i Pomorze (teren ten wizytował osobiście po przedostaniu się przez granicę między GG i Rzeszą w grudniu 1941). Od maja 1942 r. uczestniczył w rozmowach ze Stefanem Sachą i Władysławem Jaworskim w sprawie scalenia NOW (Narodowa Organizacja Wojskowa) z AK, do czego doszło w listopadzie tego roku. Po aresztowaniu gen. "Grota" Roweckiego (30 VI 1943) objął w lipcu pod pseudonimem "Bór", potem "Znicz", stanowisko Dowódcy AK (formalnie mianowany 17 lipca), używając także zamiennie tytułu: Komendant Sił Zbrojnych w Kraju. Równocześnie stał na czele KWP (Kierownictwa Walki Podziemnej - powołanego wspólnie przez czynniki wojskowe i cywilne w lipcu 1943, organu nadrzędnego, kierującego całością walki konspiracyjnej). 20 listopada 1943 wydał rozkaz do akcji "Burza". Rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, z 21 marca 1944 r. mianowany generałem dywizji ze starszeństwem z 1 marca 1944. W korespondencji z Londynem używał pseudonimu "Lawina". 31 lipca 1944 r. wraz z Delegatem Rządu RP na Kraj, wicepremierem Janem Stanisławem Jankowskim, podjął decyzję rozpoczęcia akcji "Burza" w Warszawie następnego dnia o godz. 17-stej.

"Bór", "Gajowy", "Korczak", "Lawina", "Prawdzic", "Znicz"

Warszawa ul. Wspólna 43

Jerzy Korabski

Przebył cały powstańczy szlak bojowy Komendy Głównej Armii Krajowej. Przed godziną "W" stawił się w fabryce Kamlera na Woli (1-6.VIII.1944: fabryka mebli "Szczerbiński i Kamler" ul. Dzielna 64-72), następnie na Starym Mieście (6-13.VIII.1944: dawna Szkoła Powszechna Nr 2 ul. Barokowa 6 - lub 7, 13-25.VIII.1944: dawny gmach Ministerstwa Sprawiedliwości ul. Długa 7), w Śródmieściu-Północnym (26 VIII-4 IX.1944: gmach PKO ul. Świętokrzyska 31-33 - ul. Jasna 9, 5-6.IX.1944: w Śródmieściu-Południe ul. Mokotowska 64, 6.IX-5.X.1944: gmach "małej PASTY" ul. Piusa XI 19).. Siłami powstańczymi dowodził gen. "Monter", natomiast gen. "Bór"-Komorowski nadal dowodził całością sił Armii Krajowej w kraju. 14 VIII 1944 r. wydał rozkaz nr 6, wzywający wszystkie oddziały Armii Krajowej do marszu na pomoc walczącej Warszawie, przesłany do Oddz. VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z prośbą o powtarzanie w całości przez BBC. 30 IX 1944 r. mianowany Naczelnym Wodzem przez Prezydenta RP, Władysława Raczkiewicza, miał "wstąpić w prawa i obowiązki Naczelnego Wodza z chwilą rozpoczęcia swych czynności w siedzibie Prezydenta Rzeczypospolitej i Rządu". 1 X 1944 r. gen. "Bór" mianował swoim następcą na stanowisku Dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka". 2 X 1944 r., w obecności SS-Obergruppenführera Ericha von dem Bacha delegaci gen. "Bora": płk Kazimierz Iranek-Osmecki "Heller" i ppłk. Zygmunt Dobrowolski "Zyndram" podpisali "Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie". Tego dnia gen. "Bór" wydał pożegnalny rozkaz do żołnierzy Armii Krajowej, a w trzy dni później udał się do niewoli.

Od 5 X 1944 r. jeniec w niewoli niemieckiej, przebywał kolejno: w Oflagu Langwasser koło Norymbergi, od lutego 1945 r. w Oflagu Colditz, a od kwietnia w obozie Markt-Pongau w Alpach Tyrolskich. Mimo nacisku władz niemieckich nie wydał Armii Krajowej rozkazu o zaprzestaniu walki z Niemcami.

4445

Krzyż Walecznych - trzykrotnie, Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari V klasy (1922), Srebrny Krzyż Zasługi (1925), Złoty Krzyż Zasługi (1934), Krzyż Oficerski Polonia Restituta (1936), Złoty Krzyż Orderu Virtuti Militari IV klasy (7 czerwca 1944), Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari II klasy (1967 - pośmiertnie),

Uwolniony 4 maja 1945 r. z niewoli, przybył do Londynu i tam 28 maja objął obowiązki Naczelnego Wodza PSZ na Obczyźnie

Zmarł nagle 24 VIII 1966 podczas polowania w Bletchley (hrabstwo Buckingham). W 1994 r. - w 50-rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, prochy generała przywiózł do Polski jego syn. Gen. "Bór" Komorowski spoczywa w kwaterze Komendy Głównej AK na warszawskich Powązkach.