Tadeusz Rolke

„Wilk”

łącznik

Warszawa

Tadeusz - Zofia z domu Salinger

Urodził się w 1929 roku w Warszawie. Jego ojciec, Tadeusz, był intendentem - dyrektorem administracyjnym Ratusza Miasta Stołecznego Warszawa, a matka Zofia pracowała w domu wychowując dwójkę synów, starszego Andrzeja i młodszego Tadeusza. Po śmierci męża w 1932 roku Zofia Rolke pracowała w Zarządzie Miasta Warszawa.

Uczęszczał do szkoły powszechnej Heleny Chełmońskiej na ulicy Czackiego w Warszawie, ale naukę przerwał wybuch II wojny światowej. Naukę w okresie okupacji niemieckiej kontynuował na tajnych kompletach prowadzonych przez nauczycieli ze Szkoły Chełmońskiej w prywatnych mieszkaniach.

Warszawa, ul. Kredytowa 10

Szare Szeregi. Wraz z kolegami z zastępu został wysłany do Wilanowa, nie zostali jednak zadysponowani i nie otrzymali zadań, przeszli więc na Sadybę, do punktu kontaktowego. Na Sadybie pełnili służbę pomocniczą do upadku Powstania w dzielnicy, 2 września 1944 r.

Dolny Mokotów - Sadyba

Lekko ranny w nogę (udo) na polach między Wilanowem a Sadybą, gdzie harcerze zostali ostrzelani przez załogę niemieckiego stanowiska reflektora przeciwlotniczego.

W Powstaniu brał udział starszy o 4 lata brat Tadeusza - Andrzej Rolke „Wacuś” (1925-2020).

Wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną drogą przez obóz przejściowy w Pruszkowie (Dulag 121). Z Pruszkowa wywieziony na roboty przymusowe w głąb Niemiec. Z obozu przejściowego we Frankfurcie nad Odrą trafił jako robotnik przymusowy do pracy u bauera Hermanna Genscha w brandenburskiej wsi Dobrikow, jednak nie radził sobie z pracami polowymi. W listopadzie 1944 został wysłany przez administrację niemiecką do kopania rowów przeciwczołgowych w okolicy wsi Chwalim, niedaleko stacji kolejowej Kargowa. W grudniu 1944 został przewieziony pod wieś Mościska koło Sierpca, gdzie ponownie kopał okopy i rowy przeciwczołgowe. W styczniu 1945 z powodu ofensywy radzieckiej wraz z innymi robotnikami przymusowymi został ewakuowany pod Pruszcz Gdański i w końcu do Nowego Portu w Gdańsku, gdzie przebywał do czasu wkroczenia wojsk radzieckich. Do zniszczonej Warszawy powrócił w kwietniu 1945 r.

Po zakończeniu wojny zamieszkał z matką przy ulicy Śniadeckich, a następnie przy Marszałkowskiej 4. W maju 1945 roku wznowił edukację w III Miejskim Gimnazjum im. Hugona Kołłątaja na ul. Polnej 46 A, a od września 1945 do czerwca 1948 uczył się w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana przy ul. Rakowieckiej. Maturę w 1948 roku oblał, zdał ją rok później. Razem z przyjaciółmi, Krzysztofem Hirszlem i Andrzejem Nunbergiem, jeździł po Polsce, fotografując miasta i ludzi. W 1949 roku ze względu na „burżuazyjne” pochodzenie społeczne nie został przyjęty na Uniwersytet Warszawski. Znalazł pracę biurową w Centrali Handlowej Przemysłu Drzewnego, a następnie w Spółdzielni Społem, wspomagając tym finansowo matkę. Wiosną 1950 roku dowiedział się o możliwości studiowania na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Wyjechał do Lublina na studia filozoficzne, by jesienią 1950 przepisać się na I rok wymarzonego Wydziału Historii Sztuki KUL. W 1951 roku wpadł na pomysł wstąpienia do młodzieżowej organizacji ZSP (Zrzeszenie Studentów Polskich), nie dającej takich przywilejów jak ZMP (Związek Młodzieży Polskiej), ale nieco "mniej odrażającej". Dzięki zaświadczeniu o „aktywnym członkostwie” z lubelskiego ZSP w październiku 1951 Rolke został przyjęty na drugi rok studiów historii sztuki na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Wśród kadry naukowej znajdowali się m.in. profesor Juliusz Starzyński (historia doktryn artystycznych i naukowych), magister Andrzej Jakimowicz i Hanna Morawska (historia sztuki nowoczesnej), magister Ewa Kozłowska (fotografika) i Roman Zimand (ćwiczenia z materializmu historycznego). Ostatni egzamin na UW Rolke złożył 17 czerwca 1952 roku.

Aresztowany w 1952 roku pod sfingowanym przez Urząd Bezpieczeństwa i prokuraturę zarzutem uczestnictwa w „organizacji przestępczej” Władysława Jaworskiego, pod nazwą Ruch Uniwersalistów - mającej na celu obalenie ustroju państwowego - oraz przechowywania materiałów działających na szkodę państwa (broszury pożyczonej z ambasady amerykańskiej). Przez 9 miesięcy śledztwa, od czerwca 1952 do sierpnia 1953, Tadeusz Rolke był więziony w tzw. Toledo przy ulicy Ratuszowej w Warszawie. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego skazany na 7 lat więzienia, z artykułu 82., został osadzony w Barczewie, gdzie spędził 2 miesiące, a następnie trafił do Iławy. Zwolniony warunkowo na mocy amnestii powrócił do Warszawy we wrześniu 1954 roku. Jako "wróg ludowego państwa polskiego" nie mógł kontynuować studiów. Szukając pracy, znalazł ją w Polskich Zakładach Optycznych przy ul. Owsianej w Warszawie, gdzie przez kilka miesięcy pracował jako robotnik w laboratorium fototechnicznym.

W 1955 roku rozpoczął pracę jako fotograf w Państwowych Zakładach Fotoprzeźrocza przy ul. Ogrodowej. Krótko współpracował z harcerskim pismem dla młodzieży, „Świat Młodych”, a zimą 1956 roku zaniósł swoje warszawskie fotografie do tygodnika „Stolica”, gdzie został przyjęty na etat fotoreportera, załatwiając wkrótce pracę swojemu przyjacielowi-fotografowi, Eustachemu Kossakowskiemu. Zamieszczał też kilka swoich prac w tygodniku „Świat”. Obiegowa opinia głosi, że jako pierwszy umieścił na okładce „Stolicy” człowieka, a nie budynek czy ulicę. Rolke został osobistym fotografem Aliny Szapocznikow, dokumentując powstające prace artystki. Od końca lat 50. regularnie współpracował z projektantką mody Barbarą Hoff i krakowskim tygodnikiem „Przekrój”, w którym publikował zdjęcia modowe. W 1960. roku został zwolniony ze „Stolicy”, ale natychmiast znalazł etatową pracę w redakcji prestiżowego miesięcznika „Polska” oraz został ryczałtowym freelancerem miesięcznika „Ty i Ja”, do obu tytułów ściągając również Kossakowskiego. Specjalizował się w fotografii reportażowej, stając się jednym z jej pierwszych pionierów. Wspólnie z Wiesławem Borowskim z Galerii Foksal nagrywał audycję dla Programu 3. Polskiego Radia, „Podrywacze To My”. Współuczestniczył i dokumentował wydarzenia w świecie sztuki, odbywające się w galeriach Krzywe Koło, Foksal i OdNowa. Inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa z powodu swych kontaktów z zagranicznymi dziennikarzami. W wrześniu 1970 roku, na zaproszenie chrześcijańskiej organizacji Aktion Sühnezeichen (Znaki Pokuty) wyjechał do RFN na stypendium artystyczne jako artist-in-residence na zamku w Wolfsburgu. W ramach objazdowej wystawy „Väter und Kinder” (Ojcowie i dzieci), pokazał fotografie zrobione w obozie w Oświęcimiu. Mieszkał krótko w Monachium, gdzie współpracował z rozwiązanym wkrótce pismem „Twen”, a wiosną 1971 r. wyjechał do Hamburga, gdzie mieszkał przez następne 10 lat i wziął ślub z obywatelką RFN, dzięki czemu dostał polski paszport wielokrotny, pozwalający na przyjazdy i wyjazdu do/z Polski. Korzystając z tej możliwości fotografował w latach 70. pielgrzymkę do Częstochowy i Dni Hamburga w Gdańsku. Dla zachodnich redakcji dokumentował wydarzenia związane z "Solidarnością". Po wybuchu stanu wojennego przebywający wówczas w Hamburgu 52-letni artysta podjął decyzję o powrocie do kraju, docierając do Warszawy cztery dni po wprowadzeniu stanu wojennego. W latach 80. fotografował niezależne życie artystyczne i gwiazdy polskiego rocka (Kora i Maanam). Współpracował z tygodnikiem „Stern”, modowym „Brigitte” oraz miesięcznikiem „Art”, dla którego przygotowywał cykliczne raporty o stanie polskiej sztuki. Dzięki otrzymanemu na nowo paszportowi wyjechał do RFN w sprawach redakcyjnych i prywatnych. Po transformacji ustrojowej lat 1989 nawiązał współpracę z „Gazetą Wyborczą”. Autor wystaw fotograficznych, m.in.: „Świat to teatr”, „Przemoc, seks, nostalgia”. Przewodniczył jury Konkursu Polska Fotografia Prasowa '99, współpracował z „Magazynem Gazety Wyborczej” i wykładał na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Warszawskiej Szkole Fotografii dr Mariana Schmidta. Był współzałożycielem wydawnictwa „edition.fotoTAPETA”, mającego siedzibę w Warszawie i Berlinie. Był członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. 25 czerwca 2010 roku został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie, AL55, rząd 1, grób 29

Urząd ds Kombatantów i Osób Represjonowanych - uprawnienia kombatanckie z tytułu udziału w konspiracji i Powstaniu Warszawskim, Muzeum Powstania Warszawskiego, Archiwum Historii Mówionej: Tadeusz Rolke "Wilk", Warszawa, 20 października 2008 roku, rozmowę przeprowadził Robert Markiewicz, Archiwum Tadeusza Rolke. Informację o śmierci polskiego fotografa na platformach społecznościowych podała 14.07.25 krytyczka sztuki Anda Rottenberg, współautorka albumu "Rolke" wydanego w 2015 roku, a także "Tygodnik Powszechny".