Władysław Sas

"Zasada", „Ćwik”

-

plutonowy podchorąży (1939)

Sosnowiec

Błażej - Józefa

Ukończył 6 klas gimnazjalnych w Warszawie. Pracownik umysłowy. Kierownik szkoły.

Władysław Sas od końca 1931 roku aż do wybuchu wojny prowadził 51. WDH im. Stefana Czarnieckiego założoną na Bródnie przy szkole nr 128 przy ul. Białołęckiej 36. Przed nim, w latach 1928-1930 drużynę prowadził Zenon Dołęga-Lewandowski, potem Stanisław Milewski. Gdy Sas odbywał służbę wojskową w okresie 1934-1936 zastępował go Gustaw Nowak. WDH prowadziła zespół muzyczny i teatralny, sekcję taneczną i sportową. Od 1933 roku miała swoje Koło Przyjaciół Harcerstwa z prezesem naczelnikiem parowozowni PKP inż. Maciejewskim. W 1935 roku powstał pierwszy zastęp harcerzy wyrosłych z zawiszaków przy Szkole Powszechnej nr 65, który przyjął nazwę "Lwy". Zastęp prowadził Zenobiusz Kopański, a on 1938 roku Leon Skórzewski (zobacz biogram). W czasie wojny - Szare Szeregi, GS-200, Blok „Bazylika” Okręg Szarych Szeregów Warszawa-Praga 1944 (zobacz także: udział w konspiracji 1939 -1944).

Powołany do wojska w lipcu 1934 roku jako szeregowy do 36 Pułku Piechoty (36 pp) w Warszawie. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej awansowany do stopnia kaprala i mianowany dowódcą drużyny. We wrześniu 1935 roku przeniesiony do rezerwy. W 1939 roku awansowany na stopień plutonowego pchor.

24 sierpnia 1939 roku zmobilizowany do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej (36 pp), który wszedł w skład 28 Dywizji Piechoty, znajdującej się z kolei w składzie Armii Łódź. Uczestniczył w obronie Modlina. 28 września 1939 roku wzięty do niewoli. Miesiąc później zwolniony z dalszego pobytu w obozie jenieckim.

W konspiracji od listopada-grudnia 1939 roku. Jako przedwojenny drużynowy 51. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej (WDH) im. hetmana Stefana Czarnieckiego po powrocie z obozu jenieckiego ponownie objął kierowanie drużyną (w okresie konspiracji stała się ona 2. Drużyną Hufca Praga Szarych Szeregów pod komendą Henryka Ostrowskiego „Kosy„). Kierujący 51 WDH Władysław Sas zarządził przyjęcie systemu tzw. piątek, sam przyjmując pseudonimy „Ćwik” i „Zasada”. Współorganizator plutonów harcerskich na Pradze, w skład których weszli najstarsi harcerze 22 WDH z Grochowa oraz 51 WDH z Pelcowizny. Organizatorami drużyn byli: Mieczysław Słoń „Jurand”, a Władysław Sas „Ćwik”, Gustaw Nowak „Zasada„ na Bródnie. Plutony za pośrednictwem Kazimierza Skorupki ”Dziada„ nawiązały odpowiednie kontakty i wspólnie miały tworzyć oddział konspiracyjny z harcmistrzem dr. Kazimierzem Skibniewskim ps. Doktór na czele. Szefem został instruktor harcerski Mieczysław Krupiński ps. Krupa, zawodowy podoficer 36 pp. Legii Akademickiej (niebawem zastrzelony przez Niemców w nieznanych okolicznościach). Początkowa działalność drużyny „Ćwika” była prowadzona na podstawie wytycznych otrzymanych w Komendy ZWZ-AK. Drużyna podlegała komendantowi I Rejonu 6. Obwodu „Praga” i należała do plutonu 614 ppor. Piotra Mizerskiego ps. Profesor. Później pluton otrzymał nr 661 i nowego dowódcę ppor. Kazimierza Prejsa „Kozła„. Po zorganizowaniu piątek harcerze złożyli przysięgę w obecności ks. Józefa Woźniaka pseudonim ”KS" prefekta MB Różańcowej na Nowym Bródnie. Pierwszymi dowódcami piątek zostali: Karol Modras, Tadeusz Gago, Leonard Łompieś, Leonard Skórzewski, Zdzisław Górzyński, Jerzy Trzaskoma, Józef Obrębski, Bolesław Sas, Władysław Weneś, Tadeusz Bobrowski i Zbigniew Sosnowski. Przydział w lipcu 1944: VI Obwód (Praga) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 1 Rejon - zgrupowanie 624 - pluton 625

Warszawa ul. Społeczna 1 m.1

Miejscem koncentracji harcerzy 51 WDH w dniu 1 sierpnia 1944 roku był rejon ul. Otwockiej

VI Obwód (Praga) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 2 Rejon - zgrupowanie 658 - pluton 661

Praga

Po zaprzestaniu walk powstańczych na Pradze pluton 661 przeszedł w stan pogotowia bojowego. We wrześniu 1944 roku Władysław Sas został aresztowany przez Niemców i wywieziony został do obozu przejściowego dla ludności cywilnej w Pruszkowie koło Warszawy (Dulag 121), a następnie do obozu w Niemczech.

Wykładowca w Instytucie Guchoniemych przy Placu Trzech Krzyży w Warszawie.

Medal Wojska po raz 1, 2, 3 i 4 (Londyn, 15.08.1948), Warszawski Krzyż Powstańczy (13.01.1982).

Awansowany do stopnia sierżanta WP.

Warszawa, Cmentarz Komunalny Północny (Wólka Węglowa), Kwatera: W-V-12, rząd 13, grób 15

Muzeum Powstania Warszawskiego - baza uczestników PW. Kserokopie dokumentów ze zbiorów prywatnych. MPW-teczka: ankieta uczestnika Powstania Warszawskiego ze zbiorów Związku Powstańców Warszawskich, ankieta w opracowaniu p. Ryszarda Dusińskiego ps. Dusza z 51 WDH, data sporządzenia dokumentu: 1.08.1992. Uwaga! w ankiecie błędny zapis o śmierci w roku 1975. Tu również podany zawód przed wojną - kolejarz PKP, Warszawa-Bródno. Zawód podawany w innych materałach: pracownik umysłowy. Być może dotyczy okresu po 1945 roku.

Henryk Sztandau, 6. Obwód Armii Krajowej Praga, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2010