Memoriał Eugeniusza Lokajskiego

17 września

17 września 2017 roku na stadionie AWF w Warszawie odbędzie się Memoriał Eugeniusza Lokajskiego – utytułowanego sportowca i powstańczego fotografa.

Zawodnicy wezmą udział w następujących konkurencjach memoriałowych: rzut oszczepem mężczyzn U-20, pchnięcie kulą mężczyzn i kobiet U-20 (do 20 roku życia). Organizatorem memoriału jest Warszawsko Mazowiecki Okręgowy Związek Lekkiej Atletyki (WMOZLA), patronat nad wydarzeniem objęło Muzeum Powstania Warszawskiego.

Eugeniusz Lokajski

Urodził się w 1908 roku w Warszawie. W 1928 roku zdał maturę w stołecznym Gimnazjum im. Mikołaja Reja. Trzy lata później trafił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, potem studiował w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. Po ukończeniu studiów pozostał na uczelni – został instruktorem lekkoatletyki. Równocześnie pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w Gimnazjum im. Mikołaja Reja.

Sportem interesował się nie tylko jako nauczyciel czy instruktor. W 1924 roku wstąpił do Klubu Sportowego Warszawianka, gdzie trenował m.in. piłkę nożną, pływanie, rzut oszczepem oraz wielobój atletyczny. W 1935 roku został wicemistrzem świata w pięcioboju, rok później reprezentował Polskę na igrzyskach olimpijskich w Berlinie. Pięciokrotnie bił rekordy kraju, trzykrotnie zdobywał mistrzostwo Polski. Był jednym z najlepszych oszczepników świata.

Po wybuchu II wojny światowej walczył z Niemcami jako żołnierz Wojska Polskiego. Podczas okupacji otworzył w Warszawie zakład fotograficzny. Działał w konspiracji (pod pseudonimem Brok), był żołnierzem Armii Krajowej. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Za pomocą aparatu fotograficznego i kamery filmowej dokumentował walki powstańcze. Zginął 25 września 1944 roku, tydzień przed końcem Powstania.

Wspomnienie Eugeniusza Lokajskiego:

– Nie myśl chłopcze o oszczepie. Nic tu nie zwojujesz! Skacz, biegaj, ale o rzutach nie myśl. To nie dla ciebie, wierz mi, znam się na tym. A jak tam z nauką?

– Idę bez poprawek. – No to powodzenia.

(…) Mijały lata. Nazywali mnie w domu chuchrem, a w klubie, z racji mych wyjątkowo długich rąk i jeszcze dłuższych nóg, zyskałem przydomek „pająkowatego”. Nie wyrzekłem się jednak oszczepu.

(…) Po odbyciu służby wojskowej, gdzie oszczep musiałem zastąpić karabinem, rozpocząłem studia w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego. (…) Trenowałem w idealnych warunkach, brałem pod pachę dwa oszczepy i szedłem do pobliskiego lasu, rzucając je w marszu, lekko, bez większego wysiłku, często do celu. Niektórzy sądzili, że mój trening to tylko walka ze słońcem, z tą różnicą, że miejsce motyki zajął oszczep. A ja, poza wzmocnieniem mięśni, odnalazłem swój styl, dostosowywany idealnie do mojej budowy, szybkości i siły. Nie myślałem o zawodach. Sprawiała mi przyjemność i napawała dumą ta energia, która ożywiała oszczep, niosła go z poświstem przez powietrze, by wreszcie wbić go w ziemię. I oszczep począł lądować coraz dalej, zawsze jednak drżąc w proteście, że to wciąż za blisko.

Wyniki przyszły same. (…) Sprawiało mi to radość, choć zawsze lepiej się czułem na swoim treningu, niż na przepełnionym stadionie. A potem przyszła Olimpiada i kontuzja na cztery dni przed decydującym startem. Nie mogłem jednak się wycofać. Pierwszy rzut finałowy przeszył mnie ogniem bólu, za drugim coś się urwało, a trzeci… [„Sport Szkolny”, październik 1937, nr 5, 7, s. 10-11]

Zbiory fotograficzne w Muzeum:

W zbiorach Muzeum Powstania Warszawskiego znajduje się 840 fotografii Eugeniusza Lokajskiego utrwalonych na 23 filmach. Negatywy fotografii powstańczych ppor. „Broka” przekazała Muzeum Zofia Domańska (siostra autora zdjęć) 5 grudnia 2003 roku.

Eugeniusz Lokajski żołnierz i fotograf Powstania Warszawskiego, był blisko centrum wydarzeń, a uchwycone przez niego obiektywem „Laiki” obrazy stanowią niezwykłą kronikę życia w Śródmieściu walczącej Warszawy. Oglądając te fotografie jesteśmy w środku wydarzeń codziennego życia Powstania, przeżywając na nowo radość, rozpacz i nadzieję. Na fotografiach Lokajskiego nie ma typowego dla dzisiejszego wojennego fotoreportażu epatowania nadmierną ekspresją czy szukania symbolicznej wymowy zdjęć, jest za to niezmiernie szczery przekaz. Zdjęcia Lokajskiego pozbawione są jakiejkolwiek pozy i stylizacji, to zdjęcia migawkowe, chwytające w obiektyw skupione twarze, sylwetki zastygłe w ruchu. Fotografie Lokajskiego opowiadają nam historię o wielu, często pomijanych wątkach. Jeszcze raz potwierdzając znaną tezę, iż jedna fotografia może zastąpić tysiąc słów.

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Perspektywa ulicy Marszałkowskiej. Ujęcie z balkonu na drugim piętrze kamienicy Marszałkowska 125 w kierunku południowym. W tle widoczny neon reklamowy "Bayer - środki lecznicze" na dachu narożnej kamienicy Marszałkowska 116 / Złota 10 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Wylot ulicy Sienkiewicza na Marszałkowską. Ujęcie z balkonu na drugim piętrze kamienicy Marszałkowska 125 w kierunku południowym. Na ulicy Marszałkowskiej, od narożnika kamienicy nr 122, widoczny zaczątek barykady Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Fragment elewacji gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy ul. Marszałkowskiej 124/128. Widoczne zniszczenia: wybite szyby, ślady po strzałach. Po prawej wylot ulicy Sienkiewicza i kamienica Sienkiewicza 11 z kawiarnią Esplanade Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego "Broka"

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Pólnocne. Powstańcy na stanowisku obserwacyjnym na balkonie na drugim piętrze kamienicy Marszałkowska 125; jeden z nich czyta powstańczą prasę. W tle fragment elewacji budynku Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Rosja” - Marszałkowska 124/128 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Pólnocne. Fragment fasady gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" - Marszałkowska 124/128. Ujęcie balkonu na drugim piętrze kamienicy Marszałkowska 125 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Oddział minerski Kompanii "Koszta" i łączniczka przechodzący przez teren posesji przy ulicy Siennej 4 / Zielnej 18. W tle po lewej widoczne schodki prowadzące do zburzonego kina Capitol na tyłach posesji przy ulicy Marszałkowskiej 125 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Dwóch powstańców z ulotką na terenie posesji przy ulicy Siennej 4 / Zielnej 18 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Pierwsze powstańcze mogiły z drewnianymi krzyżami na terenie posesji przy ulicy Siennej 4 / Zielnej 18. Za nimi dwa cywilne samochody. Po lewej Fiat 500 Topolino, po prawej ciężarówka z rejestracją IV Dystryktu Generalnego Gubernatorstwa Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Grupa uzbrojonych powstańców z kompanii „Koszty” na podwórzu kamienicy Moniuszki 11. Od lewe stoją: plut. pchor. Włodzimierz Radajewski „Rataj”, plut. pchor. Stanisław Kuśpit „Kruk”, Jerzy Issajew „Włodek”, NN Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Panorama miasta z dachu budynku dawnego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy Marszałkowskiej 124/128. Ujęcie w kierunku zachodnim. Na pierwszym planie dach i kopuła kamienicy Marszałkowska 125. Daleko w tle widoczne dymy pożarów na Woli Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Panorama miasta z dachu budynku dawnego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy Marszałkowskiej 124/128. Ujęcie w kierunku południowo-zachodnim. Na pierwszym planie dach kamienicy Marszałkowska 123 / Sienna 2. Daleko w tle widoczne dymy pożarów na Ochocie Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Panorama miasta z dachu budynku dawnego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy Marszałkowskiej 124/128. Ujęcie w kierunku południowym. Na pierwszym planie dach kamienicy Marszałkowska 122 / Sienkiewicza 11. Po prawej perspektywa ulicy Marszałkowskiej i wylot ul. Złotej Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Panorama miasta z dachu budynku dawnego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy Marszałkowskiej 124/128. Ujęcie w kierunku północno-wschodnim. Nad dachami widoczne górne piętra gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń "Prudential" przy placu Napoleona 9. W tle dymy pożaru Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Grupa powstańców z kompanii „Koszta” demonstrująca uzbrojenie na ul. Sienkiewicza. W tle elewacja gmachu byłego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja". Powstańcy trzymają w rękach pistolety VIS wz. 1935 i Walther p 38 (drugi od prawej). Drugi od lewej (trzyma pod kurtką małego kotka) ma za paskiem zatknięty sowiecki granat trzonkowy RGD-33. Pierwszy od prawej (z bochenkami chleba) ma przytroczony brytyjski granat No. 36M Mills Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Powstańcy z kompanii „Koszta” demonstrujący uzbrojenie na ul. Sienkiewicza. W tle elewacja gmachu byłego Towarzystwa Ubezpieczeniowego "Rosja". Powstaniec po lewej (z kotkiem wystającym spod kurtki) trzyma w ręku pistolet VIS wz. 1935, a za paskiem ma zatknięty sowiecki granat trzonkowy RGD-33. Powstaniec po prawej mierzy z niemieckiego pistoletu Walther P 38 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Powstaniec przebiegający przez ul. Marszałkowską pod osłoną barykady. Ujęcie z wylotu ulicy Sienkiewicza w kierunku zachodnim Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Patrol z kompanii "Koszta" na ulicy Sienkiewicza. Od lewej: kpr. Andrzej Główczewski "Marek", plut. pchor. Jerzy Tyczyński "Jur", st. strz. Wacław Krupiński "Belina", z tyłu (w furażerce) st. strz. Tadeusz Suliński "Radwan". W tle widoczna elewacja gmachu byłego Towarzystwa Ubezpieczeniowego "Rosja" Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Patrol z kompanii "Koszta" na ulicy Sienkiewicza w pobliżu wylotu na Marszałkowską. Od lewej: kpr. Andrzej Główczewski "Marek", st. strz. Tadeusz Suliński "Radwan" (w furażerce), plut. pchor. Jerzy Tyczyński "Jur". W tle widoczna elewacja gmachu byłego Towarzystwa Ubezpieczeniowego "Rosja" Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne. Kopuła wieńcząca narożnik budynku dawnego Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" przy ulicy Marszałkowskiej 124/128. Ujęcie z balkonu na drugim piętrze kamienicy Marszałkowska 125 Fotografia z Powstania Warszawskiego autorstwa Eugeniusza Lokajskiego