Pseudonim:
"Iza"
Data urodzenia:
1921-11-11
Data śmierci:
2019-04-25
Funkcja:
łączniczka-sanitariuszka-służby pomocnicze
Stopień:
plutonowy podchorąży
Miejsce urodzenia:
Jabłonna
Imiona rodziców:
Adam - Zdzisława z domu Świtalska
Wykształcenie (w tym wojskowe) do 1944 r.:
W latach 1928-1932 uczyła się w koedukacyjnej Prywatnej Szkole Powszechnej IV Rodziny Wojskowej w Warszawie przy al. Szucha 29. Od 1933 roku, w związku z przeniesieniem ojca do 41. pułku piechoty i objęciem funkcji dowódcy KOP "Suwałki”, przez dwa lata uczęszczała do Gimnazjum i Liceum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Należała do gimnazjalnej drużyny harcerskiej. W latach 1935-1939 kontynuowała naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. Juliusza Słowackiego w Warszawie przy ul. Wawelskiej 46. Maturę uzyskała wiosną 1939 r. Jej klasową koleżanką była Hanna Bińkowska - późniejsza "Joanna", sekcyjna drużyny sanitariuszek żeńskiego plutonu "Oleńka" batalionu "Zośka". W okresie od wiosny 1943 r. do wiosny 1944 r. uczestniczyła w szkoleniu wojskowym w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty prowadzonej w "Dysku", którą ukończyła z 1 lokatą, uzyskując stopień plutonowego podchorążego. Ukończyła również, prowadzony równolegle z podchorążówką, kurs minerski, a następnie wiosną 1944 r. przeszkolenie samochodowe na kursach Prylińskiego w Al. Jerozolimskich 27.
Udział w wojnie obronnej 1939:
Po wybuchu wojny włączyła się ochotniczo do Straży Obywatelskiej, w celu zabezpieczenia Muzeum Belwederskiego, którego twórcą i dyrektorem był jej ojciec płk Adam Borkiewicz. Bierze udział w zabezpieczeniu pałacu, zagrożonego niemieckim ogniem artyleryjskim, kierowanym na rozmieszczone w Łazienkach polskie baterie artylerii przeciwlotniczej.
Udział w konspiracji 1939-1944:
W listopadzie 1939 r. wstępuje w szeregi Służby Zwycięstwu Polski (SZP), gdzie zostaje łączniczką ppłk. Bronisława Patlewicza ps "Nieczuja". Po powołaniu przez Związek Odwetu (ZO) w kwietniu 1942 r. kobiecego zespołu sabotażowo-dywersyjnego "Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet), którego komendantką była znana jej z lat 30. por. Wanda Gertz - "Lena", przyjmuje jej propozycję służby w "Dysku” i zostaje włączona do oddziału minerek. Należy do 3. sekcji "Moniki” (Marta Marynowska), w I plutonie minerek dowodzonym przez "Margerytkę” (Maria Jankowska). W tym czasie posługuje się pseudonimem "Iza”. Bierze udział w rozpoznaniach poprzedzających akcje kolejowe, rozbrajaniu wojskowych Niemek, zdobywaniu niemieckich dokumentów. W grudniu 1942 r. poprzez swojego dobrego znajomego Macieja Bittnera ps "Maciek” nawiązała współpracę z warszawskimi Grupami Szturmowymi Szarych Szeregów (od września 1943 r. batalion "Zośka”). Odtąd sklep futrzarski, w którym pracowała, zaczął służyć jako skrzynka łącznościowa 1. kompanii "Felek” (późniejszy kryptonim "Maciek”), a z czasem stał się lokalem kontaktowym dowództwa batalionu. W tym okresie zaczęła używać pseudonimu "Hanka Skrzynkowa”. Wkrótce sklepem, w którym pojawiało się wielu młodych ludzi zainteresowało się Gestapo. W czerwcu 1944 r. przed sklepem zaczął przesiadywać grajek uliczny - agent Gestapo. Jeden z żołnierzy batalionu, Jerzy Pepłowski ps "Jurek TK”, odkrył zagrożenie i ostrzegł "Hankę”, a gdy ta zbagatelizowała ostrzeżenie, powiadomił o tym jej matkę, która zamknęła córkę w domu, zawiadamiając właściciela sklepu, że córka jest chora.
Pseudonimy:
"Hanka", "Iza", "Hanka Skrzynkowa"
Praca w latach okupacji:
Od połowy 1942 r. pracowała jako ekspedientka w sklepie futrzarskim "Aleksander Zajkowski. Futra i Lisy" w Al. Jerozolimskich 17.
Oddział:
Armia Krajowa - zgrupowanie "Radosław" - pułk "Broda 53" - kompania "Dysk". Od drugiej dekady sierpnia, po przejściu na Stare Miasto - batalion "Zośka" - 2. kompania "Rudy" - od 20 sierpnia łączniczka dowódcy kompanii "Andrzeja Morro"
Szlak bojowy:
Wola - Stare Miasto - kanały - Śródmieście (szpital)
Odniesione rany:
Stare Miasto - 26.08.1944 r. pod ogniem przeprowadza pluton "Alek" sierż. pchor. "Jasia" (Jan Lenart) z m.p. przy ul. Franciszkańskiej 12 na ul. Zakroczymską, w celu wzmocnienia bronionej resztkami sił Reduty PWPW. W czasie tej akcji ranna w lewą pierś, po opatrunku wraca na linię. 30.08.1944 r. ponownie ranna w głowę i kontuzjowana w krzyż podczas ostrzału pl. Krasińskich. Wyniesiona do szpitala i następnego dnia ewakuowana kanałami do Śródmieścia. Odniesione rany wyłączyły ją do końca Powstania z dalszej służby. Przez cały wrzesień była leczona w szpitalu powstańczym przy ul. Noakowskiego.
Losy po Powstaniu:
W szpitalu przy ul. Nowakowskiego odnalazł ją ojciec, z którym po kapitulacji wraz z ludnością cywilną opuszcza miasto, udając się przez obóz w Pruszkowie (Dulag-121) w rodzinne strony ojca do Bąkowej Góry w powiecie radomszczańskim. Ojciec wkrótce przedostaje się do Częstochowy, gdzie kontynuuje działalność konspiracyjną, a Anna, po przejściu frontu, zimą 1945 r. powraca do Warszawy.
Losy po wojnie:
W październiku 1945 r. rozpoczyna studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. 17 stycznia 1949 r. zostaje aresztowana przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP). Zwolniona po czterotygodniowym śledztwie, kontynuuje przerwane studia, które kończy w czerwcu 1950 r. uzyskując dyplom magistra historii. W sierpniu tego roku rozpoczyna pracę w Archiwum Głównym Akt Dawnych, lecz już 23 października zostaje ponownie aresztowana. Po sześciu miesiącach śledztwa prowadzonego w siedzibie MBP przy ul. Koszykowej i na ul. 11 Listopada zostaje skazana za "gromadzenie i melinowanie materiałów gloryfikujących AK w celu poniżenia AL" wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 26.04.1951 roku, z art. 86 § 2 KKWP na karę 7 lat pozbawienia wolności z utratą praw publicznych i przepadkiem mienia. Karę odbywa w więzieniu przy ul. 11 Listopada (dawne koszary wojskowe), a następnie w Fordonie koło Bydgoszczy. Na skutek znacznego pogorszenia stanu zdrowia, zwolniona warunkowo 30.09.1953 r. "Warunkowość” owego zwolnienia polegała m.in. na tym, że nie wolno jej było zatrudniać w żadnej instytucji. Uniewinniona przez Sąd Najwyższy z zarzucanych jej czynów 10.03.1958 r. Po wyjściu na wolność zmienia specjalizację naukową. Uczestniczy w opracowaniu wielotomowego wydawnictwa "Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu”. W kwietniu 1968 r. broni pracę doktorską, której tematem było "Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV wieku (1370-1526)” (1970 - Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo PAN). Od listopada 1957 r. do marca 1971 r. jest pracownikiem Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, początkowo na stanowisku asystenta, następnie adiunkta. Od marca 1971 r. do grudnia 1981 r. jest adiunktem w Instytucie Historii PAN. Jako uczennica prof. Stefana Kieniewicza specjalizowała się w dziejach Powstania Styczniowego. Jej pierwszą opublikowaną pracą były "Działania Langiewicza przed dyktaturą”. Brała udział w opracowaniu wielotomowego wydawnictwa "Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego”. Od stycznia 1981 r. na emeryturze. Niezależnie od swojej specjalizacji naukowej, przez wiele lat pracowała nad historią batalionu "Zośka”. Rezultatem tej mozolnej pracy stała się publikacja monograficzna "Batalion Zośka” (PIW 1990). Wyróżniona przyznanym przez Towarzystwo Miłośników Historii i Wydział Kultury i Sztuki m.st. Warszawy dyplomem honorowym "Za wybitną pozycję wśród varsavianów okresu 1989-1990”. Od 1956 roku zamężna z Bogdanem Celińskim - "Wiktorem”, byłym żołnierzem II plutonu "Alek” 2. kompanii "Rudy” baonu "Zośka”, uczestnikiem akcji dywersyjnych warszawskich GS-ów i Powstania Warszawskiego, po wojnie inżynierem mechanikiem. Ma córkę Marię (ur. 1957) mgr. inż. ekonomii i rolnictwa.
Nazwisko po mężu:
Anna Borkiewicz-Celińska
Odznaczenia:
Krzyż Walecznych (1944), Medal za Warszawę 1939-1945 (1973), Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1973), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980), Warszawski Krzyż Powstańczy (1982), Krzyż Armii Krajowej (1983)
Źródła:
MPW-baza uczestników PW. Fot. MPW-zbiory. Informacja o śmierci przekazana przez strony "Zośka i Parasol" (www.facebook.com/zoskaiparasol) - nekrolog prasowy oraz "Nie Zapomnij o Nas, Powstańcach Warszawskich" - 30.04.2019
Archiwum Historii Mówionej:
Posiadasz jakiekolwiek dane lub materiały o mieszkańcach stolicy, którzy zginęli lub zaginęli w trakcie Powstania Warszawskiego? Chcesz poprawić biogram lub dodać nowe informacje o ofiarach cywilnych? Zaproponuj zmiany w formularzu. Wszystkie uwagi będą weryfikowanie przez grono historyków Muzeum Powstania Warszawskiego i po weryfikacji uzupełniane w bazie.

Pomóż uzupełnić bazę biogramów

Anna Borkiewicz-Celińska  „Hanka Skrzynkowa”. Fotografia portretowa ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego - zbiór Batalion ”Zośka"

Anna Borkiewicz-Celińska „Hanka Skrzynkowa”. Fotografia portretowa ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego - zbiór Batalion ”Zośka"

Anna Borkiewicz-Celińska  „Hanka Skrzynkowa”. Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego - zdjęcie prezentowane w 2004 roku na  wystawie plenerowej "Alejami z paradą mieli iść… " w Al. Ujazdowskich ukazującej portrety ponad 80 powstańców i działaczy Polskiego Państwa Podziemnego represjonowanych przez władze komunistyczne w latach 1945-1956. Tytuł nawiązywał do wiersza Józefa Szczepańskiego, żołnierza batalionu "Parasol, który napisał podczas Powstania Warszawskiego. "Alejami z paradą będziem szli defiladą/W wolną Polskę, co wstała z naszej krwi". Organizatorem wystawy było Muzeum Powstania Warszawskiego.

Anna Borkiewicz-Celińska „Hanka Skrzynkowa”. Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego - zdjęcie prezentowane w 2004 roku na wystawie plenerowej "Alejami z paradą mieli iść… " w Al. Ujazdowskich ukazującej portrety ponad 80 powstańców i działaczy Polskiego Państwa Podziemnego represjonowanych przez władze komunistyczne w latach 1945-1956. Tytuł nawiązywał do wiersza Józefa Szczepańskiego, żołnierza batalionu "Parasol, który napisał podczas Powstania Warszawskiego. "Alejami z paradą będziem szli defiladą/W wolną Polskę, co wstała z naszej krwi". Organizatorem wystawy było Muzeum Powstania Warszawskiego.

Nasz newsletter