Opieka nad powstańczymi grobami oraz akcja zbierania środków na renowację mogił.
Zachęcamy warszawskie szkoły do włączenia się w całoroczną akcję opieki nad powstańczymi grobami. Szkoła lub klasa, która zgłosi się do Muzeum Powstania Warszawskiego, otrzyma informację o konkretnym grobie lub grobach wymagających opieki. Wsparcie szkoły będzie polegało na sprzątaniu mogiły i zapaleniu zniczy przed rocznicami Powstania Warszawskiego czy Uroczystością Wszystkich Świętych. Drugim sposobem na upamiętnienie Powstańców Warszawskich będzie zebranie i przekazanie środków na renowację grobu. Takie mogiły znajdują się m.in. na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, na Starych Powązkach, Cmentarzu Bródnowskim czy cmentarzu parafii św. Franciszka z Asyżu.
Inicjatorem akcji są uczniowie Szkoły Podstawowej nr 234 im. Juliana Tuwima w Warszawie, którzy zebrali niezbędne środki i przy współpracy z Muzeum wyremontowali grób Jadwigi Gradowskiej ps. Jaga, sanitariuszki Batalionu „Chrobry I”.
wyremontowany grób Jadwigi Gradowskiej ps. Jaga
Do warszawskich szkół zostanie wysłany list zachęcający do wzięcia udziału w akcji. Zgłoszenia można wysyłać na adres grobypowstancze@1944.pl. Więcej informacji na temat akcji „Szkoły warszawskie pamiętają o Powstańcach Warszawskich” można uzyskać pod numerem telefonu 22 539 79 99.
Każdego roku otrzymujemy zgłoszenia o zaniedbanych grobach powstańczych, które są w bardzo złym stanie i nikt się nimi już nie opiekuje. Sami również na początku każdego roku wyszukujemy mogiły, które wymagają natychmiastowej interwencji. Staramy się zrobić jak najwięcej, ale lista potrzeb w tym zakresie jest długa. Koszt renowacji jednego grobu to blisko 4000 zł – mówi Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.
Jeden z grobów wymagających remontu
Od 2005 r. Muzeum wyremontowało 144 powstańcze groby oraz dodatkowo w latach 2017–2018 wspólnie z wojewodą mazowieckim poddało rewitalizacji kwaterę B8 na Powązkach Wojskowych, gdzie pochowani są żołnierze batalionów „Gozdawa” i „Chrobry I”, tj. 366 grobów. W 2019 r. przeprowadzono m.in. całkowitą renowację czterech grobów Powstańców Warszawskich pochowanych na Powązkach Wojskowych oraz grobu rodzinnego gen. Zbigniewa Ścibor-Rylskiego.
Remontowane mogiły wykonywane są według projektu artysty rzeźbiarza Dariusza Kowalskiego – na szarych betonowych krzyżach umieszczono tabliczki z symbolem Polski Walczącej z czerwonego piaskowca oraz tabliczki epitafijne z piaskowca szydłowieckiego. Gdy nagrobkowi grozi likwidacja, Muzeum pokrywa koszty związane z zachowaniem miejsca pochówku Powstańców Warszawskich.
:: W 2019 r. Muzeum Powstania Warszawskiego przeprowadziło renowację czterech grobów Powstańców Warszawskich pochowanych na Cmentarzu Powązki Wojskowe, tj.
mogiły Jadwigi Gradowskiej „Jagi”, sanitariuszki Batalionu „Chrobry I”, zmarłej 10 września 1944 r. w wyniku odniesionych ran (kw. A 27-12-2) – grób wyremontowano ze środków zebranych przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 234 im. Juliana Tuwima w Warszawie, obecnie nagrobek znajduje się pod opieką szkoły;
mogiły wachm. Antoniego Józefa Zalewskiego „Atamana” z 1. pułku szwoleżerów V Obwodu Warszawskiego Okręgu AK, który poległ 2 sierpnia 1944 r. (kw. A 27-6-23);
grobu kpr. pchor. Zbigniewa Podolskiego „Nałęcza” z 250 plutonu 1. kompanii Zgrupowania „Żubr”, który poległ 14 września 1944 r. podczas obrony gmachu straży pożarnej przy ul. Potockiej / Słowackiego (kw. A 23-9-9);
mogiły strz. Wiktora Rosińskiego „Kazika” z 3. Batalionu Pancernego „Golski”, który poległ 23 września 1944 r. na pl. Trzech Krzyży (kw. A 22-4-21).
Przeprowadzono także renowację grobu Joanny Śmietanki „Almy”, łączniczki z 1. kompanii Zgrupowania „Bartkiewicz” – mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym w Legionowie (kw. B 4-7-8). Ponadto Muzeum przeprowadziło renowację grobu rodzinnego gen. Zbigniewa Ścibor-Rylskiego, prezesa Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich. Mogiła znajduje się na Cmentarzu Stare Powązki (kw. 178a, rząd 2, m. 26, 27, 28, 29).
:: W 2018 r. Muzeum Powstania Warszawskiego przeprowadziło renowację 15 grobów na Powązkach Wojskowych w kwaterach A 22, A 23, A 25 i A 27, a także – dzięki współpracy Muzeum i wojewody mazowieckiego – renowację 366 miejsc pamięci. Remontami objęto kwatery żołnierzy batalionów „Gozdawa” i „Chrobry I” zlokalizowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Renowacje grobów sfinansowane zostały ze środków wojewody mazowieckiego.
:: Do 2017 r. Muzeum Powstania Warszawskiego wyremontowało 123 powstańcze mogiły. Były to groby zaniedbane, często w bardzo złym stanie technicznym. Najwięcej mogił powstańczych wyremontowano na Powązkach Wojskowych w kwaterach A 22, A23, A 25, A 27, część z nich także na Starych Powązkach, Cmentarzu Bródnowskim i na Służewiu.
